vào ÇÀu th‰ k› thÙ hai ( sau tây lÎch )
NguyÍn Minh
NguyÍn Minh, NguyÍn ñÙc là bút hiŒu cûa Phåm ñÙc Liên tiên sinh, m¶t sº gia tåi Montreal,Canada,nguyên giáo sÜ Çåi h†c North Carolina, nay dåy ª Central Piedmont Community College, MÏ quÓc.
Tiên sinh Çã c¶ng tác v§i nhiŠu t© báo ViŒt, MÏ. Bài biên khäo này Çã Çæng täi trên ñ¥c San Liên Hoa 10 mùa PhÆt ñän 2543,cûa h¶i PhÆt giáo North Carolina,nay dÜ®c tác giä cho phép Çæng låi trên BÊn Kia B© ñåi DÜÖng nhân ngày Vu Lan K› Mão (1999).
- ñÙc PhÆt và giáo lš nhà PhÆt:
- PhÆt giáo du nhÆp ViŒt Nam tØ ÇÀu th‰ k› thÙ hai ( sau công nguyên)
Tên ñÙc PhÆt là Siddhattha, Ngài sanh næm 623 trܧc công nguyên, nh¢m ngày træng tròn Vesaka tÙc ngày 15 tháng tÜ âm lÎch. Ngài là thái tº con cûa vua Suddhodana và hoàng hÆu Maya. Ngài có v® con.
ñÙc PhÆt ra Ç©i - nhÜ m¶t bình minh chói sáng gi»a m¶t xã h¶i ƒn ñ¶ có nhiŠu giai cÃp bÃt công- tràn ngÆp kh° Çau và ÇÀy mê tín, dÎ Çoan. ñÙc PhÆt giáng sinh nhÜ muÓn cÙu thoát nhân loåi ra khÕi nhà lºa th‰ gian- Çang bØng cháy vì tham,sân,si...
Ngài quy‰t ÇÎnh xuÃt gia næm 29 tu°i, Çi tìm chân lš, cÙu thoát chúng sinh ra khÕi nhà lºa cu¶c Ç©i. ñÙc PhÆt Çã ép xác - theo ÇÜ©ng tu kh° hånh. ròng rã hÖn 6 næm tåi BÒ ñŠ Çåo tràng ( Buddha Gaya) . Ngài suy tÜ vŠ thân phÆn mÕng manh cûa con ngÜ©i, qua nhiŠu khía cånh khác nhau: tØ hình änh m¶t hài nhi, qua m¶t cø già, m¶t ngÜ©i Çau Óm, ljn m¶t ngÜ©i ch‰t. Sau 49 ngày cuÓi cùng, Ngài giác ng¶ hoàn toàn và thành Çåo næm 35 tu°i, hiŒu là Thích Ca Mâu Ni ( 588 trܧc tây lÎch). Sau khi Ç¡c Çåo, ngài Çi kh¡p ƒn ñ¶ trong suÓt 45 næm Ç‹ thuy‰t pháp, giáo hóa m†i ngÜ©i. Ngài viên tÎch và nhÆp Ni‰t Bàn næm 80 tu°i ( næm 543 trܧc công nguyên ).
ñÙc PhÆt là hiŒn thân cûa lòng tØ bi bao la. Ngài dåy chúng ta ÇÙc vÎ tha ( quên mình vì ngÜ©i ). Ngài cho r¢ng:"M†i phiŠn não và kh° Çau, ÇŠu do lòng vÎ k› cûa con ngÜ©i gây ra. Con ngÜ©i có giá trÎ do nÖi nhân cách, Çåo ÇÙc."
ñÙc PhÆt chû trÜÖng: tÃt cä con ngÜ©i ÇŠu bình Ç£ng, không phân biŒt giàu nghèo, sang hèn, quan dân...Ngài bäo r¢ng :"Làm sao có giai cÃp ÇÜ®c khi nh»ng gi†t máu cùng ÇÕ và làm sao có Ç£ng cÃp ÇÜ®c khi nh»ng gi†t nܧc m¡t ÇŠu m¥n."
ñÙc PhÆt là hình änh cûa hòa bình, không hÆn thù, bÃt båo Ƕng. Ng¢i dåy :"Th¡ng l®i thì bÎ thù oán, thÃt båi thì bÎ Çau kh°." Và " HÆn thù không trØ ÇÜ®c hÆn thù, chÌ có tØ bi m§i trØ ÇÜ®c hÆn thù mà thôi."
Giáo pháp cûa ÇÙc PhÆt là bÃt cÙ ÇiŠu gì cÛng phäi th¿c hành , phäi dÃn thân, Ngài cho r¢ng :" Nh»ng ngÜ©i chÌ bi‰t nói diŠu lành mà không làm ÇiŠu lành, ch¢ng Çem låi l®i ích gì cä."
Giáo lš cûa nhà PhÆt là tri hành h®p nhÃt, là trí tuŒ và tØ bi.
Và ÇÙc PhÆt dåy: " Hãy lÃy mình làm nÖi nÜÖng t¿a cho chính mình, ÇØng tìm chÓn nÜÖng t¿a ª kÈ khác."
Ngài nh¡c nhª chúng ta:M‡i ngÜ©i phäi t¿ th¡p lên ng†n ÇuÓc cho chính mình và phäi tìm lÃy hÜi§ng Çi do s¿ soi sáng cûa ng†n Çèn lš trí.
ñÙc PhÆt lÜu š chúng sinh v§i NgÛ gi§i cÃm và Bát Chánh Çåo.
NgÛ gi§i cÃm là không gi‰t håi, không tr¶m c¡p, không tà dâm,không nói dÓi, không uÓng rÜ®u. Và Bát chánh Çåo gÒm : hi‹u bi‰t chân chính, suy nghï chân chính, nói l©i chân thành, hành Ƕng ngay th£ng, sinh hoåt chân chánh, nh§ nghï chân chính và ÇÎnh tâm chân chính.
TÜ®ng PhÆt tåi Colombo (Tích Lan)
Tóm låi, ÇÙc PhÆt là" Bi, Trí, DÛng". ñåo PhÆt là cä m¶t hŒ thÓng tri‰t lš,là cä m¶t pho sách dày hàng ngàn trang mà chúng sanh nên džc nhiŠu lÀn và suy ngÅm. M‡i cá nhân nên cÓ g¡ng t¿ tu, hãy làm nh»ng hòn Çäo cho chính mình- còn các ÇÙc PhÆt ( NhÜ Lai ) chÌ là nh»ng bÆc thÀy hܧng dÅn mà thôi. ñÙc NhÜ Lai xuât hiŒn ª th‰ gian, không phäi Ç‹ ng¿ trÎ hay Ç‹ ÇÜ®c sùng kính. Ngài chì là m¶t tia sáng l;e lói trong Çêm Çen nhÜng nh© Çó mà chúng sinh- m‡i ngÜ©i hãy ÇÓt lên m¶t ng†n ÇuÓc cho r¿c sáng tØ khu rØng Kusinagara ( Çông b¡c ƒn ñ¶ ).
ñiŠu Çáng k‹ là Çåo PhÆt Çã bành trܧng mà không cÀu viŒn Çên sÙc månh quân s¿ hæy th‰ l¿c chính trÎ nào.Không m¶t gi†t máu nào Çã chäy- nhân danh ÇÙc NhÜ Lai- Ç‹ truyŠn bá Çåo pháp cûa Ngài.
T§i th‰ k› thÙ hai sau tây lÎch, PhÆt giáo chia ra hai hŒ phái: PhÆt giáo Ti‹u thØa và PhÆt giáo ñåi thØa. Vùng änh hܪng PhÆt giáo Ti‹u thØa là: Cao Miên, Ai Lao, Thái Lan, Mi‰n ñiŒn và Tích Lan v.v.. Vùng hoåt Ƕng cûa ñåi thØa là Trung hoa ,Tây Tång,ViŒt Nam,ñåi hàn, NhÆt bän v.v..
Sau khi t§i Trung hoa,Çåo PhÆt phát tri‹n không ngØng. Trung hoa bi‰n thành m¶t trung tâm nghiên cÙu Phât giáo rÃt thâm thúy, không thua gì Çåo PhÆt nguyên thûy ª ƒn ñ¶.
Vào ÇÀu th‰ k› thÙ hai sau công nguyên, tØ ƒn ñ¶, PhÆt giáo du nhÆp ViŒt Nam.
PhÆt giáo xÙ Tây Trúc Çã chi phÓi xã h¶i ViŒt Nam tØ lúc khªi ÇÀu ljn th‰ k› thÙ V( sau tây lÎch). TØ th‰ k› thÙ sáu ljn th‰ k› thÙ mÜ©i là änh hܪng sâu r¶ng cûa PhÆt giáo Trung hoa. Và tØ th‰ k› XI, Çåo PhÆt tåi ViŒt Nam ti‰n tri‹n nhÜ tìm m¶t th‰ ÇÙng cho riêng mình: PhÆt giáo ViŒt Nam.
PhÀn vì thích h®p v§i xã h¶i ViŒt Nam, phÀn vì có s¿ bi‹u ÇÒng tình tØ quan ljn dân,PhÆt giáo ViŒt Nam Çã bành trܧng liên tøc: tØ Ç©i nhà ñinh ( 968-979), nhà Lê( 980-1009), nhà Lš( 1010-1224), nhà TrÀn (1225-1399), qua các th©i chúa NguyÍn nhÜ chúa NguyÍn HiŠn vÜÖng( 1648-1687), chúa Ngãi vÜÖng (1687-1691) và nhÃt là v§i chúa Minh vÜÖng (1691-1725). NhÜ th©i nhà Lš, träi qua 8 vÎ vua, vua nào cÛng sùng Çåo PhÆt. Næm vÎ vua, lúc vŠ già ÇŠu xuât gia ÇÀu PhÆt: Lš Thái tông, Lš Thánh tông, Lš Anh tông, Lš Cao tông và Lš HuŒ tông. PhÆt giáo ViŒt Nasm trong giai Çoån này rÃt thÎnh, gi» ÇÎa vÎ gÀn nhÜ Ç¶c tôn và ÇÜ®c xem là " công giáo", là " quÓc giáo" vÆy.
Nh»ng vÎ sÜ ÇÀu tiên ljn ViŒt Nam truyŠn bá Çåo PhÆt là các nhà sÜ ƒn ñ¶, rÒi ljn các pháp sÜ Trung Hoa. ñó là các danh tæng nhÜ nhà sÜ Mahajivaka, Kang Seng Hoeui , Tch Kiang Leang và Mâu Bác ( th‰ k› thÙ ba sau tây lÎch ), ñàm Thiên ( th‰ k› thÙ næm), Vô Ngôn Thông (th‰ k› thÙ chín ), Thäo ñÜ©ng ( th‰ k› mÜ©i m¶t )v.v..
HÀu h‰t m‡i làng ÇŠu có m¶t ngôi chùa hay tÓi thi‹u m¶t niŒm PhÆt ÇÜ©ng, mà hàng tháng c٠ljn ngày mÒng m¶t hay ngày r¢m, quš vÎ chÙc s¡c trong làng cùng dân chúng tø h†p Çông Çû lÍ PhÆt.
Nan ViŒt vÜÖng ñinh LiÍn (968-979) là con trܪng cûa ñinh Tiên hoàng, Çã cho kh¡c kinh PhÆt vào 100 c¶t Çá Ç‹ cúng vào các chùa ª trong nܧc ( g†i lä kinh tràng )
Dܧi triŠu Çåi nhà Lš, næm 1026, có lÍ khánh thành nh»ng hình PhÆt sÖn trên tÜ©ng, kh¡p các quán bên ÇÜ©ng và nh»ng nÖi công c¶ng. Næm 1031, vua Lš Thái tông ( 1028-1054) cho mª h¶i khánh thành 950 ngôi chùa ª kh¡p nÖi và næm Çó miÍn thu‰ cho dân. Næm 1105, vua Lš Nhân tông ( 1072-1127) låi ra lŒnh cho xây trên 100 ngôi chùa ª kh¡p nÖi trong nܧc.
Næm 1256, vua TrÀn Thái tông ( 1225-1258) cho Çúc 330 quä chuông ÇÒng ban cho các chùa.
Bên cånh nh»ng công trình xây chùa, Çúc chuông, các vua chúa ViŒt Nam còn gºi nhiŠu sÙ b¶ qua Trung hoa nghiên cÙu Çåo PhÆt và thÌnh kinh. N8am 1008, Vua Lê ñåi hành cØ ngÜ©i sang Trung hoa thÌnh kinh ñåi tång. Nhà Lš cÛng gºi hai ph¡i Çoàn qua Trung hoa vào næm 1019 và 1034. Và næm 1299 v§i sÙ b¶ cûa nhà TrÀn sang Trung hoa thÌnh kinh. Cho t§i th‰ k› 17, các chúa NguyÍn vÅn gºi ngÜ©i qua Trung hoa và thÌnh ÇÜ®c hÖn 1000 b¶ kinh ñåi tång Çem vŠ phân phát cho các chùa kh¡p xÙ ñàng Trong.
Ngoài ra l§p trí thÙc th©i xÜa, phÀn l§n là nh»ng vÎ chân tu, nh»ng thiŠn sÜ- nên các vua thÜ©ng cho m©i vào triŠu Çình Ç‹ lo viŒc chính trÎ và bang giao. Vua ñinh Tiên hoàng Çã phong cho sÜ Ngô Chân LÜu ( Khuông ViŒt ) làm thái sÜ và sÜ ñång Huy‹n Quang làm Sùng Chân Uy Nghi. Vua Lê ñåi hành cÛng rÃt tr†ng døng các vÎ cao tæng, m†i viŒc quÓc gia tr†ng Çåi vua ÇŠu hÕi š ki‰n quÓc sÜ Khuông ViŒt và sÜ ñ‡ Pháp ThuÆn.
Dܧi Ç©i nhà Lš, Çåi sÜ Vån Hånh, thái sÜ Lš ñåo Thành, sÜ TØ ñåo Hånh, sÜ NguyÍn Minh Không và quÓc sÜ Khô ñÀu Çã giúp vua trÎ nܧc trên nhiŠu lãnh v¿c chính trÎ, væn hóa, giáo døc v. v..
Qua nhà TrÀn, vua TrÀn Nhân tôn tØng th† giáo sÜ TuŒ Trung. Chính vua TrÀn Anh tông(1293-1314) là ÇŒ tº cûa sÜ Pháp Loa và sÜ HuyŠn Quang. Sang nhà HÆu Lê (1428-1527), có thiŠn sÜ HuŒ Thông. ñ‰n Ç©i các chúa NguyÍn, « xÙ ñàng Trong có nhà sÜ Lê ThiŒt DiŒu ( LiÍu Quán thiŠn sÜ) ,ngÜ©i tÌnh Phú Yên.
Chuông chùa Thiên Mø, Minh vÜÖng Tháp Phܧc Duyên, vua ThiŒu TrÎ d¿ng næm 1844
Çúc næm 1710 n¥ng 3282 cân ta. cao hÖn 21 met
Tóm låi, ánh Çåo vàng Çã r¿c sáng trên toàn lãnh th° ViŒt Nam trong suÓt 16 th‰ k›( tØ th‰ k› thÙ hai ljn th‰ k› thÙ mÜ©i tám ). Có hÜng thÎnh thì phäi có suy ÇÒi. PhÆt giáo ViŒt Nam Çã không tránh ÇÜ®c" cái chu kÿ ÇÎnh mŒnh " Çó. TØ cuÓii th‰ k› thÙ 19, Çåo PhÆt ViŒt Nam không còn gi» ÇÜ®c ÇÎa vΠǶc tôn n»a. Ti‰ng chuop6ng chùa ngân vang không Çû mãnh l¿c Ç‹ bäo vŒ pháp giáo cûa ñÙc NhÜ Lai , trܧc s¿ du nhÆp cûa nŠn væn minh Âu MÏ và nhÃt là s¿ phá hoåi cûa th¿c dân Pháp trong hÖn 80 næm cai trÎ nܧc ta.
Næm 1951, tåi chùa TÜ ñàm ( xây tØ Ç©i chúa NguyÍn Phúc Trân hay chúa Ngãi vÜÖng 1687-1691 tåi Hu‰ ), m¶t Çåi h¶i toàn quÓc ÇÜ®c triŒu tÆp, trong chiŠu hܧng chÃn hÜng PhÆt giáo ViŒt Nam. T°ng h¶i PhÆt giáo ViŒt Nam ÇÜ®c ra Ç©i và sau næm 1963,là Giáo H¶i Viêt Nam ThÓng NhÃt Çã chÌnh ÇÓn tÃt cä cÖ cÃu t° chÙc tØ trung ÜÖng ljn ÇÎa phÜÖng./.
NguyÍn Minh
No comments:
Post a Comment