HÀ THÚC SINH*CHIIẾU CHẮN CÒM

CHIEÁU CHAÉN COØM
Hà Thúc Sinh

 
Xong roài moät coõi u minh,
Ngöïa Hoà chim Vieät bieán hình maø ñi. (*) Ñinh thi só nhaåm nhanh hai caâu cuoái baøi thô ghi voäi roài nheùt maåu giaáy vaøo tuùi, gôõ muõ ngöôùc nhìn nhöõng ngoïn thoâng cao vuùt, hít saâu moät hôi, roài thôû ra, than thaàm, "Thaät, chaúng chieàu quaùi naøo nhö caùi chieàu nay!"
Ñoù laø moät buoåi chieàu khoâng gioáng buoåi chieàu naøo thaät, vaø oâng Ñinh thi só coù than nhö theá chaéc cuõng khoâng ai nôõ baûo oâng thaäm xöng ñeå nhaân côù aáy xeùn bôùt tí tính ñaùng quyù voán coù ôû oâng laø tính thaän troïng duøng chöõ.
OÂng Leâ nhaø vaên luïc tuùi tìm goùi thuoác, söïc nhôù ra choã mình ñöùng laïi thoâi. Nhìn veà phía quan taøi oâng chaét löôõi noùi nhö noùi vôùi ma:
"Ñi luùc naøo khoâng ñi, nheø ngay luùc cuoái naêm."
OÂng Lyù kyù giaû kheõ theâm:
"Vaø cuoái theá kyû."
OÂng Traàn nhaïc só chöa chòu, theâm tí nöõa:
"Cuoái luoân moät thieân nieân kyû."
Taát caû yeân laëng. Moät cuï tieân chæ vöøa ñoïc xong baøi ñieáu. Caâu cuoái coù bò söï xuùc ñoäng laøm môø ñi nhöng naêm oâng tai coøn thính laém, hoï nghe roõ caû: "... Thoâi, chaøo anh, ngaøn thu vónh bieät anh!"
OÂng Nguyeãn dieãn vieân voán quen thoùi gieãu giöõa ñöôøng, chaúng giöõ yù töù noùi nhö thôû haét ra:
"Baûy laêm tieãn taùm möôi ñaøo ñaâu ra ngaøn thu. Taïm bieät nghe thaät hôn."
OÂng Traàn nhaïc só lôùn tuoåi nhaát ñaùm, noùi:
"Tôùi nöõa phieân ai ñaây?"
OÂng Lyù kyù giaû noùi:
"Öu tieân aáy khoâng ai giaønh oâng."
Laâu laém oâng Leâ nhaø vaên môùi thôû daøi:
"Chaéc cuoán chieáu maát thoâi, tieân (**) ñi nhanh quaù."
OÂng Ñinh thi só baûo:
"Luî tình môùi bòn ròn, thu veùn xong roài thì nhanh."
OÂng Nguyeãn dieãn vieân baûo:
"OÁi daøo, ñôøi toaøn laêm le ñì nhau, uø nhau, ñi nhö theá keå ñaõ leà meà. Hoài cuï môùi loø doø sang toâi coù nhaéc ñaáy. Chaúng aân oaùn vôùi ai cuï veà laïi beân ñoù hay hôn. Toâm leøo duø gì noù cuõng töôi cuõng ngoït hôn, haønh quaân noù khí theá hôn maø laøm thô noù cuõng höùng hôn. Coù nghe ñaâu!"
OÂng Ñinh thi só coá giaáu caùi nhíu maøy, baûo:
"Chöa aên nhaït chöa bieát thöông ñeán meøo."
OÂng Nguyeãn tính giöông coå caõi nhöng oâng Ñinh ñaõ voäi giô moät ngoùn tay leân mieäng. Khoâng gian thoát im nhö tôø. Trong naéng ngai ngaùi, trong gioù ngaây ngaây, nhöõng lôøi thô nhö lôøi caàu sieâu boãng troåi leân qua moät gioïng ngaâm nöõ khoâng ñöôïc xuaát saéc:
Vuõ truï thieàn haønh tieát ñieàu hôi thôû
Vuõ truï mæm cöôøi tieán leân thong thaû
Vuõ truï vaän haønh eâm aû thaûnh thôi
Chuyeän gì roài cuõng boû qua thoâi (***)

•  

Töø 1975 keû tröôùc ngöôøi sau noái nhau tha höông, sau cuøng hoï taùi ngoä trong moät chieáu chaén. Hoï hay tuï ôû nhaø oâng Traàn nhaïc só. Ngöôøi mình ñaët teân nhau ñeán hay, vöøa chính xaùc laïi vöøa thöïc teá. OÂng Traàn traûi chieáu, thu hoà, lo haàu tieáp nhöng khoâng chôi ñöôïc goïi böng toâ. Cöù theá, theo phong thaùi hay caù tính öùng vôùi quaân baøi, oâng Ñinh coù bieät hieäu gaøn, oâng Leâ con caù, oâng Lyù voõ, oâng Nguyeãn bò gaäy hoaëc aên maøy. Tröø tieân thi só maø tuoåi taùc ñaùng ñöôïc thoâng qua moïi chuyeän, coøn giöõa naêm oâng khoâng theá. Hoï coù theå gioáng nhau raát nhieàu chæ tröø tí coûn con, caùi muõi. Khoâng tin cöù quaêng ra tí danh lôïi maø xem. Caûnh seõ vui ñaùo ñeå. Seõ coù keû lì lôïm xoác tôùi baûo thôm vaø coù keû thaùo chaïy baûo thoái. Laï thay vieäc naøy laïi voâ phöông thoaû hieäp. Taïi sao? Ñöôïc caùi hoï khoâng boû nhau. Vaû boû nhau chôi vôùi ai, vôùi Myõ ö, Myõ noù ñoaùi hoaøi gì ñeán troø chôi cuûa moät nhuùm tò naïn laïc loaøi. Hoï vaãn beân nhau. Hoï gioáng nhöõng coät ñeàn cuûa Khalil Gibran, duø cuøng nhau ñoäi chung moät maùi ñeàn nhöng khoâng bao giôø ñöùng saùt vaøo nhau; söï gaàn guõi thaân maät aáy hoaï chaêng chæ ñeå ban cho caùi giaù moùc muõ, chieác keä ñeå baûn tin hay caùi thuøng ñöïng giaáy loän nho nhoû. OÂng Ñinh gaøn suoát ñôøi sôï baån tay, khoâng muoán dính vaøo vieäc gì saâu neân khoâng vieäc gì thaønh. OÂng Leâ con caù luoân moàm ca baøi choáng chính trò hoaù vaên hoïc ngheä thuaät nhöng laïi daùm vaát vaû ñi ñeâm; laâu roài oâng bò chöùng hoài hoäp, vì cöù ñeâm ñeâm ñeøn saùng laïi thaáy moät caùi boùng ñen coù taùc phong laõnh tuï veà ñöùng ngaém nghía oâng. OÂng Lyù voõ thôøi coøn thònh caàm buùt nhö caàm dao, trong öùng xöû loä baûn chaát hieáu saùt, giôø soáng vaát vöôûng nhö chôø quaû nghieäp. Hai oâng sau ngheä só trình dieãn, phaùp thuaät taát nhieân cao cöôøng trong ñaáu tröôøng danh lôïi; maáy oâng caàm buùt baûo hoï baïn ngoaïi vi, maët taùn thöôûng hay söûa trò neân daønh toaøn quyeàn cho quaàn chuùng. Giôø caû naêm ñeàu ñaõ ñi vaøo thôøi thieáp nguû tröôùc nhöõng pha gay caán treân maùy truyeàn hình. Hoï vui veû laáy nguyeân moät haøng gheá nhö theá laøm maãu soá chung. Chính caùi maãu soá chung naøy ñaõ ngaãu nhieân taïo thaønh moät lôùp voû boïc quanh ñôøi hoï. Noù baûo veä ñöôïc gì cho hoï? Khoâng, chæ giuùp hoï che bôùt phaàn naøo vaøi ñaëc tính khoâng neân phaùt huy cuûa giôùi goïi laø sinh ra ñôøi nhö vaên ngheä só. Hoâm nay coù veû hoï gaén boù chöù khoâng nhö luùc ngoài treân chieáu chaén. Hoï ñi tieãn moät baäc tieàn boái ñeán choã roài hoï seõ ñeán.

• 
  

Xong ñaùm hoï nhaån nha thaû moät voøng. Hai möôi laêm naêm khoâng ít baïn beø ñaõ ruû reâ nhau veà nguû choán naøy. Khi ra tôùi baõi ñaäu xe vöøa ba giôø chieàu. Ngöôøi cho hoï quaù giang khoâng coøn ñoù. Coù xe buyùt veà Bolsa nhöng hoï khoâng ñoùn. Ñaõ ñoàng yù seõ khoâng bao giôø nöõa coù moät chieàu nhö chieàu hoâm nay, côù gì hoï phaûi voäi vaõ. Hoï quyeát ñònh thaû boä noùi chuyeän cho vui. Chuyeän giöõa hoï thöôøng lan man vaø coù haäu yù hay khoâng coøn tuyø taïng ngöôøi. Duø sao noù nhaûy nhö coùc, cöù ñang chuyeän noï xoï chuyeän kia, taïo dòp cho oâng Ñinh gaøn thôû daøi, baûo vôù vaån. Nhöng giaù coù ngoaét moät caùi chuyeän vôù vaån bieán thaønh chuyeän gay go cuõng laïi laø thöôøng. OÙc saùng taïo, tính khoâi haøi, loøng chuû quan vaø söï ñoäc ñaùo laø boán ñieàu xöa nay voán khoù kieåm soaùt. Hoï hay keå veà dó vaõng vôùi chuùt töôûng tieác duø khi bò hoûi hoï vaãn baûo vieäc hoï laøm laø moät troø chôi. AÁy theá chöù hoï laïi khoù chòu laém moãi khi töï kieåm ñieåm thaáy mình chôi vaãn chöa tôùi. Vaø giaù bò hoûi theâm tôùi laø tôùi theá naøo, tôùi ñeå laøm gì thì hoï ñaâm uù ôù ngay. Coù ai nhaäp cuoäc chôi naøy maø khoâng töøng bò cuï Tieân Ñieàn caáy cho moät phaùt sinh töû phuø baát tri tam baùch dö nieân haäu...!? Chính caùi taâm traïng coù maøu ngoån ngang khi veà chieàu aáy seõ coù luùc cho hoï caùi gan cöôøi xoaø baûo nhau, "Roõ khæ, veânh vaùo cho laém hoaù ra mình chæ laø moät boïn töøng haêm hôû keùo nhau ñi saên nai trong sôû thuù." Ñaáy, ñaáy seõ laø thôøi söï haêng tieát caùo chung. Söï laêm le laøm laïi, neáu coù, cuõng nhaáp nhoâ troài suït nhö keû saép cheát ñuoái. Roài caùi gioïng sang saûng voán coù ôû hoï moät ngaøy thaáp haún, khoâng quaù ñaùng nhöng ñuû thích hôïp cho moät thoâng tin baøng hoaøng, chaúng haïn, "OÂng ôi coøn nhôù X. chöù, vöøa ñi laøm veà tim noù giaät moät phaùt ñi luoân maát roài"; hoaëc cho moät thoâng baùo haân hoan, ñaïi loaïi, "Naøy baïn hieàn, thöû loaïi giaûm ñau nhöùc Y. môùi ra chöa, tuyeät, tuyeät cuù meøo."

• 
  

Nhöng coù theå vaên ngheä só hôi khaùc ngöôøi ta ôû choã deã muûi loøng hôn, deã caùm caûnh hôn, thaønh thöû tuy khoâng queân nhöõng ñoá kî (ñoâi khi teä hôn) hoï vaãn ñoä löôïng vôùi nhau. Cöù xem nhö oâng Lyù voõ. OÂng töøng laø thaûm hoaï cho ngay vaøi vò trong chieáu, nhöng khi heát thôøi, ñeán tröôùc cöûa nhaø oâng Traàn böng toâ quy haøng, oâng ngöûa maët nhoå leân trôøi moät baõi to töôùng roài laïnh luøng ruùt khaên lau maët, thaúng thaén noùi, "Xin caùc oâng anh nghó ñeán toâi nhö keû laàm loãi maø khoâng laø keû toäi loãi." OÂng ñöôïc boû qua khi tieân thi só theàu thaøo, "Moâi sinh theá naøy chæ môùi caén nhau ñaõ laø quyù laém." Laïi thí duï khaùc. Chaúng haïn möôi möôøi laêm naêm tröôùc laøm gì coù maåu ñoái thoaïi theá naøy: OÂng Nguyeãn bò gaäy taâm söï:
"Nhôù laïi vieäc cuõ, ngöôïng laém."
OÂng Leâ con caù gaät guø:
"Theá laø ñaõ thaáy ñöôïc ngoõ truùc xa xa."
OÂng Lyù voõ gioïng vaãn khoù hieåu:
"Gieãu thua Phi Thoaøn vieäc ñeách gì phaûi ngöôïng."
Veà maët ngheà nghieäp oâng Traàn böng toâ gaàn vôùi oâng Nguyeãn bò gaäy, vì theá lôøi an uûi coù noâm na vaø ñaày ñaën hôn.
OÂng noùi:
"Con gaø cho tröùng con coâng cho muùa. Ngon moàm ngon maét ñeàu caàn. Treân saân khaáu ñôøi oâng ñoùng vai oâng. ÖØ, vieäc ñeách gì phaûi ngöôïng."
OÂng Nguyeãn bò gaäy maùt ruoät laém. Vaø nhö ñeå ñeàn ôn tri ngoä, laàn ñaàu trong ñôøi oâng ban cho baïn tí caûm töôûng oâng cuõng bieát khieâm toán nhö ai, bieát töï pheâ töï kieåm nhö ai.
OÂng ñaùp:
"Taát nhieân laø vaäy. Trôøi sinh ra toâi ñeå muùa thì toâi muùa. Khoå caùi, chaäc chaäc, ñoâi khi xem laïi nhöõng thöôùc phim cuõ cöù giaät baén caû mình. Chaû hieåu voäi vaõ theá ñeách naøo maø laém phen ra saân khaáu cöù queân keùo pheïc-mô-tuya."
Thaáy toäi, oâng Ñinh gaøn cuõng giuùp cho ñoâi chöõ:
"Caøng maùt."

• 
  

Ñi moät laùt vöøa ñoùi vöøa khaùt, hoï ñeán tröôùc moät thaùnh ñöôøng ngoài nghæ. OÂng Traàn laø ngöôøi haùu ñoùi. Maëc ai chuyeän troø oâng vaãn thaûn nhieân môû tuùi deát laáy ra caëp baùnh daày chaû coám söûa soaïn aên. Nhöõng ngöôøi khaùc khôûi söï moät ñeà taøi môùi. Laàn naøy noù trôû thaønh nghieâm troïng khaù nhanh vì hoï ñaõ loâi nhau vaøo chuyeän khoân daïi. Vöøa lieác nhanh oâng Traàn ñang hoäc toác chaïy ra saân sau thaùnh ñöôøng, oâng Ñinh giô baøn tay kheõ can moïi ngöôøi: "Chuyeän khaùc ñi!"
OÂng Lyù khoâng chòu:
"Soáng treân ñôøi caàn bieát daïi khoân, sao laïi traùnh?"
OÂng Ñinh chaét löôõi:
"Ngöôøi khoân ñaõ thaønh toå tieân."
OÂng Nguyeãn ngaïc nhieân:
"Theá khoâng coù hy voïng naøo cho ñöùa coøn soáng?"
OÂng Leâ ô hôø nhìn oâng Traàn vöøa trôû laïi choã ngoài. Caùi traùn oâng ta nhaên nhaên, ñoâi maét haáp haùy ra chieàu ñang nghó ngôïi gì ñoù, lung laém. OÂng Leâ ñoät ngoät hoûi, "Naøy oâng böng toâ, thaønh thaät nhaù, oâng nghó oâng khoân hay daïi?"
OÂi thoâi caû boïn moät phen kinh haõi. OÂng Traàn baát giaùc theùt moät tieáng, laàn nöõa vuøng chaïy bieán ra saân sau. Taát caû luïc tuïc chaïy theo vaø hoï thaáy oâng baïn giaø ñang ñöùng nhìn moät daõy thuøng raùc voø ñaàu voø coå. "OÁi cha oái meï toâi ôi," oâng ta gaøo leân. "Theá naøy thì coù khaùc gì quyû thaàn noù vaën raêng toâi." Ra theá. Ban naõy oâng Traàn ñaõ nhoå voäi mieáng baùnh daày thiu coù dính hai haøm raêng giaû, vaø giôø oâng khoâng theå nhôù oâng ñaõ nhoå noù vaøo caùi thuøng naøo.
OÂng Ñinh baûo kheõ vaøo tai oâng Nguyeãn, "Böng toâ laø ngöôøi saép coù hy voïng."
Roát cuoäc nhö bao giôø hoï ñaønh chín boû laøm möôøi, ít ra beà ngoaøi. Cuøng chieáu caû ñaáy thoâi. Tröø oâng Ñinh, taát nhieân, coøn thì hoï ñoàng yù ôû moät möùc ñoä khoâng thoáng nhaát ñôøi ngöôøi khoân nhieàu hôn daïi (coù theá môùi toàn taïi ñöôïc). Vaø cuõng ñoàng yù luoân chính ñieàu ñoù laø nguyeân nhaân laøm môø, laøm maát ñi söï tinh khoâi ñôøi ngheä só. Xem, sao caøng giaø caøng beát? Tieân thi só noùi moät ñaøng laøm moät neûo, ñi moät böôùc ngöôøi dìu moät böôùc, aên æ... cöù hieân ngang taïi choã. Sao theá? Phaûi chaêng traêm söï ñeàu do caùi gaùnh naëng voâ hình goàm toaøn nhöõng moùn goïi laø kinh nghieäm, noâm na laø loõi ñôøi, taét laø khoân cuï vaùc treân löng?
Chaúng maáy tieáng nöõa lòch söû nhaân loaïi sang trang, hoï baâng khuaâng nghó ngôïi.

• 
  

Naéng oaûi ra treân hoa coû. Boùng chieàu ñaõ laáp loù ñaâu ñoù töø nhöõng chaân maây treân trôøi quaän Cam. Caùc ngaû ñöôøng gioù Thaùi Bình Döông thôm daäy. Boùng ngöôøi boä haønh voäi vaõ. Laù khoâ chaïy lao xao. Moät chieàu cuoái naêm nhö theá gaây chaán ñoäng lôùn trong hoàn keû tha höông. Naêm ngöôøi baïn baát giaùc nhìn nhau, roài nhö caùm caûnh, laàn ñaàu hoï nghó ñeán nhau caùch ñaèm thaém khoâng ngôø. OÀ, nhôù bao naêm qua hoï ñaâu heà coù taâm traïng xieâu xieâu nhö theá. Roài hoï laån thaån baøn caùch giaûi tröø caùi khoân, caùch cöùu laáy söï tinh khoâi cuûa taâm hoàn duø laø vôùt vaùt. Lieäu coù muoän quaù chaêng? OÂng Ñinh muoán chöõa caùi baàu khí bi luî vaø boàng boät hôi baát thöôøng do caùc baïn oâng gaây ra. Ñaáy, cöù ñoøi khoân ñeán khi coù khoân laïi hoaûng leân vì noù. Duø sao oâng thaâm caûm. OÂng hieåu chaúng qua caùc baïn ñang côn roái trí. ÔÛ moãi ngöôøi giôø môùi thöïc coù theâm moät ñaùm ma löõ thöù, theâm moät maát maùt xöù ngöôøi. Nhöng laøm sao giuùp hoï dòu xuoáng? Coù tieáng chuoâng baùn kem. OÂng chaän thaèng beù tính mua ñöa moãi baïn moät caây, khi luïc tuùi môùi bieát khoâng ñem ví theo. OÂng Nguyeãn nhanh nhaåu baûo ñeå toâi, roài quay hoûi thaèng beù:
"Kem haû, maáy moät caây?"
"Daï moät ñoâ."
"Khoâng ñi hoïc aø?"
"Daï Meã laäu."
"Boán ñoâ naêm caây ñöôïc khoâng?"
Thaèng beù nhaên nhoù:
"Daï khoâng."
OÂng Nguyeãn moi ra tôø hai chuïc:
"Coù tieàn thoái?"
Thaèng beù hôi boái roái nhöng cöôøi ngay. Töï nhieân oâng thích nuï cöôøi cuûa noù. Chæ treû con bieát lao ñoäng kieám soáng khi thaáy ñoàng baïc môùi coù nuï cöôøi theá naøy. Noù ñaët thuøng kem xuoáng, chæ tieäm taïp hoaù 7-Eleven beân kia ñöôøng, ñeà nghò:
"OÂng coi giuøm chaùu thuøng kem, chaùu ñi ñoåi."
Roài noù caàm tôø hai chuïc mau maén baêng qua ñöôøng. Nhöng noù khoâng trôû laïi. Maõi khoâng trôû laïi. OÂng Ñinh toø moø nheï môû naép thuøng kem -- moät caùi thuøng eùp baèng baác nhöïa ñaõ khaù söùt meû.
Laàn ñaàu tieân caùc baïn thaáy oâng Ñinh maát bieán neùt chöøng möïc coá höõu. OÂng cöù ruù leân cöôøi, töøng côn.

• 
  

Vaøo chieàu cuoái theá kyû XX chaúng ai bieát coù naêm oâng vaên ngheä vaên göøng töøng troâi daït ñeán Myõ töø xöù An Nam loøng roãng toaùc (nhö caùi thuøng kem roãng) vöøa ñöôïc hoaù sinh trôû thaønh con treû. Hoï khoaùc vai nhau ñi haøng ngang treân phoá Bolsa, cöôøi noùi raàn raàn, baát caàn ngöôøi ñoàng höông coù theå maéng thaàm, "Maáy anh giaø maát neát!" hay boïn Myõ qua ñöôøng hænh muõi nghó buïng, "Maáy thaèng gay da vaøng!" Hoï hoaù sinh vì hoï vöøa cuøng ngoä ra raèng ñôøi chaúng coù quaùi gì laø tuyeät ñoái, laø heát söùc, laø cöïc kyø, laø voâ cuøng quan troïng caû. Giôø naøy thaùng sau, naêm sau, vaøi naêm sau nöõa, ngay trong ñaùm hoï coøn ai nhôù tôùi tieân thi só vôùi troïn veïn tinh anh theå phaùch nhö cuï voán laø? Moät ngaøy moïi ngöôøi ñeàu moûi meät. Ngay thöù goïi laø tình cuõng coù luùc ñaày löng vaø seõ thaønh gaùnh naëng; seõ coù luùc ngöôøi ta phaûi ngoài laïi beân ñöôøng, löïa loïc vaø neùm boû daàn cho nheï haønh trang. Moät xe raùc taáp tôùi naâng moät kieän raùc lôùn ñoå vaøo loøng xe. Tieáng saét theùp va chaïm gaây moät chaán ñoäng ñau ngaén.
OÂng Lyù chôït hoûi, khôi khôi:
"Coøn oâng anh naøo nguû hay mô khoâng nhæ? Laï, giaác mô toâi laâu roài cöù nhö vöôït bieân maát tieâu."
Maõi môùi coù gioïng oâng Traàn:
"Tieác gì caùi nguoàn goác phuø hö. Thöïc teá laø ta caàn duy trì caùi chieáu chaén ñaây naøy, cho vui, ñöôïc ngaøy naøo hay ngaøy naáy. Nhöng laøm sao traûi chieáu khi thieáu moät tay?"
OÂng Leâ baûo:
"OÂng taäp chôi laø vöøa."
OÂng Traàn ñaùp:
"Nhieàu quaân quaù, maõi khoâng nhôù."
OÂng Nguyeãn baûo:
"Tröôùc toâi cuõng theá."
OÂng Traàn nhaên nhoù:
"Khoå caùi töù ñoå töôøng rieâng moùn naøy toâi laïi ñeách meâ."
OÂng Lyù baûo:
"Chöa meâ thueâ traêm baïc caàm hoä moät vaùn laéc ngay, meâ roài traû naêm traêm baûo hoaøn coøn laéc döõ."
OÂng Traàn baûo:
"Theá aø, theá nhaéc laïi coi."
Gioïng oâng Ñinh baáy giôø môùi troåi leân, daën doø y moät oâng giaùo taän tuî:
"Nhôù nhaù. Coã baøi moät traêm hai möôi quaân, coù ba haøng vaên, saùch, vaïn..."
___
(*) thô Vieân Linh; (**) teân caùc quaân baøi ñöôïc goïi döïa theo hình veõ: tieân (nhaát vaên), muùa voõ (nhaát vaïn), bò gaäy hay aên maøy (nhò saùch), böng toâ (töù vaên), gaøn (baùt saùch), con caù (baùt vaïn); (***) thô Voõ Phieán.