Friday, September 7, 2012

LÊ DINH* NHẠC BỒI BẾP

Nhaïc só boài beáp vôùi nhöõng baøi haùt ca tuïng caù nhaân
Leâ Dinh
Keå töø ngaøy xe taêng cuûa Coäng saûn Baéc Vieät uûi saäp haøng raøo dinh Ñoäc Laäp, chuùng ta baét ñaàu nghe treû em trong phöôøng khoùm - vaø caû ngöôøi lôùn maø ta goïi laø "boïn ba möôi" - haùt moät baøi haùt laï tai:
"Nhö coù baùc Hoà trong ngaøy vui ñaïi thaéng
Lôøi baùc nay ñaõ thaønh chieán thaéng huy hoaøng
Ba möôi naêm ñaáu tranh giaønh troïn veïn non soâng
Bao möôi naêm daân chuû coäng hoøa, khaùng chieán ñaõ thaønh coâng
Vieät Nam! Hoà Chí Minh!
Vieät Nam! Hoà Chí Minh!" (Nhö coù Baùc trong ngaøy vui ñaïi thaéng)

Chuùng toâi cöôøi thaàm, khoâng bieát oâng nhaïc só naøo cuûa CS maø "saùng taùc" moät baøi haùt thaät khoâi haøi, kieåu nhaïc quaûng caùo kem ñaùnh raêng hay thuoác goäi ñaàu, nhö cheá nhaïo, nhö gieãu côït hôn laø trang troïng möøng ngaøy ñaïi thaéng cuûa chuùng. Sau naøy, chuùng ta môùi bieát taùc giaû coù teân laø Phaïm Tuyeân. (Baøi haùt naøy ñöôïc taùc giaû vieát ngaøy 28-04-1975, sau khi oâng ta nghe tin phi coâng Nguyeãn Thaønh Trung neùm bom xuoáng dinh Ñoäc Laäp vaø qua söï kieän naøy, oâng ta tin chaéc raèng ngaøy chieán thaéng gaàn keà neân oâng ta ngoài xuoáng vieát 4 caâu nhaïc treû con treân ñaây trong voøng 120 phuùt). Nhöõng ngaøy sau ñoù, chuùng ta bò baét buoäc phaûi nghe vaø quen daàn vôùi loaït baøi haùt ca tuïng caù nhaân, suoát ngaøy laûi nhaûi choùi tai treân caùc loa phoùng thanh ñaët ôû taän hang cuøng ngoõ heïp, töø 5 giôø saùng ñeán nöûa khuya. Naøo laø "Ñi theo tieáng noùi baùc Hoà" (Nguyeân An), "Ai yeâu baùc Hoà Chí Minh hôn thieáu nieân nhi ñoàng" (Phong Nhaõ), "Ñeâm Tröôøng Sôn nhôù Baùc" (Traàn Chung), "Hoà Chí Minh ñeïp nhaát teân ngöôøi" (Traàn Kieát Töôøng), "Ta yeâu cuï Hoà" (Chu Minh), "Bieát ôn cuï Hoà" (Löu Baùch Thuï), "Ca ngôïi Hoà Chuû tòch" (Löu Höõu Phöôùc) v.v...

Luøi laïi thôøi gian tröôùc, ôû mieàn Nam Vieät Nam döôùi thôøi Ñeä Nhaát Coäng Hoøa, trong caùc raïp xi-neâ, tröôùc giôø chieáu phim, chuùng ta phaûi ñöùng leân ñeå chaøo quoác kyø vôùi quoác ca (Naøy coâng ñaân ôi, quoác gia ñeán ngaøy giaûi phoùng...) vaø suy toân Ngoâ Toång thoáng (Ai bao naêm töøng leâ goùt nôi queâ ngöôøi... ). Khi ñöùng leân ñeå suy toân Ngoâ Toång thoáng, chuùng ta caûm thaáy... laøm sao aáy, neáu khoâng muoán noùi laø khoù chòu trong loøng. May thay, nhaïc kieåu naøy chæ coù moät baøi duy nhaát ñoù thoâi, döôùi thôøi Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm; neáu nhö CS, chuùng ta seõ coù "Suy toân Nguyeãn vaên Thieäu", "Bieát ôn Traàn vaên Höông", "Ta yeâu Döông vaên Minh" vaø cuõng coù theå "Suy toân Nguyeãn Cao Kyø" v.v. vaø v.v... Baøi haùt "Suy toân Ngoâ Toång Thoáng" - do hai taùc giaû quaù coá, nhaïc só Ngoïc Bích vieát nhaïc vaø nhaø vaên Thanh Nam soaïn lôøi - ñöôïc ra ñôøi trong moät hoaøn caûnh ñaëc bieät cuûa ñaát nöôùc, nhö vaäy duø sao ta cuõng coøn chaâm cheá ñöôïc vì caû Vieät Nam Coäng Hoøa chæ coù moãi moät baøi loaïi naøy thoâi. Nhöng mieàn Baéc thì khaùc, coù raát nhieàu baøi haùt ca ngôïi caù nhaân hoï Hoà, cuûa nhöõng nhaïc só teân tuoåi cuûa mieàn Baéc, nhö Vaên Cao vôùi Ca ngôïi Hoà Chuû tòch (1949), Vaên Chung vaø Hoaøng Trung Thoâng vôùi Baùc Hoà ñôøi ñôøi vaãn soáng, Phan Huyønh Ñieåu vôùi Nhôù ôn Hoà Chuû tòch (1952), Ñoã Nhuaän vôùi Beù yeâu baùc Hoà (1946), Ca ngôïi Hoà Chuû tòch (1951), Troàng caây laïi nhôù ñeán ngöôøi, Löu Höõu Phöôùc vôùi Ca ngôïi Hoà Chuû tòch (Lôøi Nguyeãn Ñình Thi - 1947), Löu Baùch Thuï vôùi Bieát ôn cuï Hoà (1945), Toâ Vuõ vôùi Nhôù ôn Hoà Chí Minh (1953)...

Ngöôøi mieàn Nam töï do chuùng ta, tröôùc 1975, cuõng bieát ñöôïc teân tuoåi cuûa moät soá nhaïc só CS vaø ngöôõng moä hoï trong loøng. Naøo Vaên Cao vôùi nhöõng saùng taùc baát huû nhö "Ñaøn chim Vieät":
"Nhaø toâi beân doác caàu soi boùng
Em ñeán toâi moät chieàu..."

Hoaëc "Suoái mô":
"Suoái mô, beân röøng thu vaéng
Gioøng nöôùc troâi löõng lôø ngoaøi naéng...
Naøo Phan Huyønh Ñieåu vôùi: "Traàu cau":
"Ngaøy xöa coù hai anh em nhaø kia
Cuøng yeâu thöông ôû cuøng nhau, boãng ñaâu chia lìa..."

Vaø Toâ Vuõ vôùi
"Em ñeán thaêm anh moät chieàu möa":
"Em ñeán thaêm anh moät chieàu ñoâng
Em ñeán thaêm anh moät chieàu möa
Möa daàm deà, ñöôøng trôn öôùt tieâu ñieàu...".

So saùnh aâm ñieäu, theå ñieäu vaø lôøi ca cuûa nhöõng nhaïc phaåm vöøa keå treân vôùi nhöõng baøi haùt ca tuïng caù nhaân Hoà Chuû tòch cuûa hoï, chuùng ta ngaïc nhieân, töï hoûi trí oùc naøo, baøn tay naøo cuûa hoï vieát ñöôïc nhöõng caâu nhaïc eâm aùi, nhöõng lôøi ca tröõ tình nhö vaäy, coøn trí oùc naøo, baøn tay naøo vieát leân nhöõng caâu nhaïc tuyeân truyeàn roãng tueách vôùi lôøi ca ñaày saét maùu ñoù. Chuùng ta khoâng hieåu noãi. Chaúng haïn nhö thi noâ Toá Höõu Nguyeãn Kim Thaønh:
"Laï chöa vaãn ôû beân em
Maø anh cöù nhôù, cöù theøm gaàn hôn
Cöù lo em giaän, em hôøn
Maõi meâ anh ñeå coâ ñôn em buoàn..." (Laï chöa)

hay:
"Röùa laø heát! Chieàu nay em ñi maõi
Coøn mong chi ngaøy trôû laïi Phöôùc ôi
Queân laøm sao, em hôõi, luùc chia phoâi
Bôûi khaùc caûnh, hai ñöùa mình ngheïn noùi..." (Ñi ñi em)

Roài cuõng ngoøi buùt ñoù, vôùi trí oùc ñoù, hoï laïi nôõ haï buùt vieát:
"Gieát, gieát nöõa baøn tay khoâng phuùt nghæ
Cho ruoäng ñoàng luùa toát thueá mau xong
Cho ñaûng beàn laâu, cuøng raäp böôùc chung loøng
Thôø Mao chuû tòch, thôø Sít-ta-lin baát dieät..."

Chuùng ta nghó ñaây laø thô cuûa moät teân ñoà teå naøo ñoù chöù khoâng phaûi cuûa Toá Höõu.

Trôû laïi chuyeän aâm nhaïc, Vieät Nam Coäng Hoøa chuùng ta khoâng coù loaïi nhaïc nònh bôï, ca tuïng caù nhaân, naâng bi loá bòch nhö caùc nhaïc só CS neâu treân. Neáu noùi raèng coù, chuùng ta chæ coù vaøi baøi nhö "Huyeàn söû ca moät ngöôøi mang teân Quoác" cuûa Phaïm Duy, "Anh khoâng cheát ñaâu anh", "Ngöôøi ôû laïi Charlie" cuûa Traàn Thieän Thanh... nhöng ñaây khoâng phaûi laø ca tuïng, nònh bôï caù nhaân kieåu CS maø lôøi ca xuaát phaùt töø taám loøng cuûa ngöôøi ngheä só deã caûm, boäc loä taâm tình, tri ôn cuûa moät coâng daân VN ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ naèm xuoáng vì lyù tuôûng töï do. (Chuùng toâi khoâng muoán nhaéc tôùi baøi "Cho moät ngöôøi vöøa naèm xuoáng" cuûa Trònh Coâng Sôn - Anh naèm xuoáng sau moät laàn ñaõ ñeán ñaây, Ñaõ vui chôi trong cuoäc ñôøi naøy, Ñaõ bay cao trong voøm trôøi ñaày, Roài naèm xuoáng khoâng baïn beø, khoâng coù ai...) vì ñaây laø moät loái trao ñoåi, lôøi caùm ôn muoän - nhö moïi ngöôøi ñeàu bieát - khi ngöôøi ban ôn vöøa naèm xuoáng vaø keû chòu ôn phaûi... bieát ñieàu, cho soøng phaúng. Trôû laïi vaán ñeà, chuùng ta haõy nghe "Huyeàn söû ca moät ngöôùi mang teân Quoác":
Ngaøy xöa khi anh vöøa khoùc chaøo ñôøi
Meï yeâu theo göông ngöôøi tröôùc choïn lôøi
Ñaët teân cho anh, anh laø Quoác, ñaët teân cho anh, anh laø nöôùc,
Ñaët teân cho ngöôøi, ñaët tình yeâu nöôùc vaøo noâi...

Vaø "Anh khoâng cheát ñaâu anh":
...Anh khoâng cheát ñaâu anh, anh chæ veà vôùi meï mong con
Anh vaãn soáng theânh thang trong loøng muoân ngöôøi bieát thöông ñôøi lính
Trong tim coâ sinh vieân hay buoàn, thöôøng nhaéc nhôû nhöõng chieán coâng
Chuyeän nöôùc maét öôùt saân tröôøng ñaïi hoïc,
Chuyeän rieâng anh, rieâng anh...

So saùnh aâm ñieäu vaø lôøi ca cuûa hai ca khuùc treân ñaây vôùi nhöõng baøi ca ngôïi Hoà Chuû tòch cuûa hoï, chuùng ta thaáy khaùc bieät moät trôøi moät vöïc. AÂm ñieäu quoác gia nghe sao eâm aùi, nheï nhaøng, uyeån chuyeån, trong khi aâm ñieäu CS cuûa nhöõng baøi haùt "naâng boâ" nghe choùi tai, nhöùc oùc, khoù chòu vaø lôøi ca möôït maø, deã thöông, cuûa hai ca khuùc treân cuõng khaùc haún vôùi kieåu "Vieät Nam! Hoà Chí Minh! Vieät Nam! Hoà Chí Minh!" cuûa Phaïm Tuyeân.

Ñaùng ngaïc nhieân hôn nöõa, khi chuùng ta bieát coøn coù moät saùng taùc ñeå tung hoâ nhaân vaät thöù hai CS laø Toång bí thö Tröôøng Chinh vôùi lôøi ca nhö sau:
Soâng nuùi naøy böøng leân xanh töôi nhö ñoùn ngaøy mai
Ta ñoùn chaøo töông lai, ta vaãy tay chaøo ñoàng chí
Ta hoan hoâ Ngöôøi Anh Caû Truôøng Chinh
Bao naêm lo cho ñaát Vieät töï do... (khoâng bieát teân taùc giaû).

Vaø caû teân ñaëc coâng gaøi mìn Nguyeãn vaên Troãi cuõng coù moät baøi haùt ca ngôïi anh ta, ñoù laø ca khuùc "Nguyeãn vaên Troãi" do nhaïc só lôùn Ñoã Nhuaän, taùc giaû "Ñoaøn löõ nhaïc" saùng taùc. Nhaïc só lôùn nhöng laøm moät baûn nhaïc... khoâng ñöôïc lôùn, toäi nghieäp!

Nhaïc naøo, lôøi ca ñoù. ÔÛ mieàn Nam, trong neùùt nhaïc du döông, nheï nhaøng, laû löôùt, chuùng ta thaáy coù caùi hoàn nhaïc cuûa mieàn töï do, sung tuùc, phoùng khoaùng trong ñoù; lôøi ca eâm dòu, deã caûm, ñi song ñoâi vôùi tieáng nhaïc, khi ñöa ñeán tai ngöôøi nghe, chuùng ta thaáy taâm hoàn laâng laâng, saûng khoaùi, deã chòu. Traùi laïi, khi tình côø phaûi nghe moät baøi ca CS, chæ ôû neùt nhaïc thoâi, chuùng ta lieân töôûng ñeán dao gaêm, maû taáu, ñeán söï hung baïo, cheùm gieát... chöa noùi ñeán phaàn lôøi ca saét maùu kieåu "OÂi eâm aùi khi tay caàm vuõ khí" (Xuaân Dieäu) cuûa CS. (Chuùng toâi chöa noùi ñeán gioïng ca muõi, the theù cuûa caùc nöõ ca só CS tröôùc 1975). Vì vaäy, thay vì duøng hình phaït theå xaùc ñeå tra taán chuùng ta, chuùng chæ caàn nhoát chuùng ta trong moät caên phoøng nhoû, môû maùy thaät to cho chuùng ta nghe "Nhö coù baùc Hoà trong ngaøy vui ñaïi thaéng" töø saùng ñeán chieàu, thì chuùng khoâng caàn ñoå moät gioït moà hoâi, chuùng ta cuõng khoâng chòu noãi maø phaûi cung khai heát moïi vieäc vôùi nhöõng teân chaáp phaùp.

Vaø may thay, trong gia taøi aâm nhaïc Vieät Nam tröôùc 1975, chuùng ta khoâng coù loaïi nhaïc cuûa nhöõng "noâ nhaân tyø taát", kieåu "Nhö coù baùc Hoà trong ngaøy vui ñaïi thaéng", hay "Nguyeãn vaên Thieäu ñeïp nhaát teân ngöôøi" bôûi vì nhöõng teân tuoåi nhö Phaïm Duy, Phaïm Ñình Chöông, Hoaøng Troïng, Döông Thieäu Töôùc, Hoaøng Thi Thô, Vaên Phuïng, Leâ Troïng Nguyeãn, Traàm Töû Thieâng... khoâng phaûi laø Vaên Cao, Phan Huyønh Ñieåu, Ñoã Nhuaän, Toâ Vuõ, Löu Höõu Phöôùc, Löu Baùch Thuï, Chu Minh..., nhöõng nhaïc só boài beáp, noâ boäc cuûa moät cheá ñoä baïo taøn. chæ bieát ca tuïng laõnh tuï cuûa hoï chöù khoâng phaûi phuïng söï aâm nhaïc.
Leâ Dinh

No comments: