Tuesday, September 4, 2012

LEO TOLSTOY * ĐẤT VÀ NGƯỜI

ñÃt Và NgÜ©i
Leo Tolstoy
TrÀn DÜÖng ñåi Nghïa DÎch
NgÜ©i chΠljn thæm cô em gái ª vùng quê. ChÒng cô chÎ bán tiŒm ª thành phÓ, chÒng cô em là m¶t nông phu trong làng. Khi hai chÎ em chuyŒn trò bên tách trà, cô chÎ b¡t ÇÀu khoe khoang vŠ tiŒn l®i cûa Ç©i sÓng thÎ thành, vŠ quÀn áo ÇËp cûa h† và con cái, chuyŒn æn ngon uÓng sܧng, chuyŒn Çi coi hát hò, dåo chÖi, giäi trí...NgÜ©i em bÎ ch†c tÙc nên phÌ báng låi Ç©i bán tiŒm và biŒn h¶ cho Ç©i sÓng cûa ngÜ©i ª thôn quê:
- Em không Ç°i cách sÓng cûa em lÃy cách sÓng cûa chÎ Çâu. Có th‹ em sÓng kham kh° Çó, nhÜng ít ra em không vܧng bÆn lo âu. ChÎ có cu¶c sÓng khá hÖn nhÜng phäi bon chen, nên thÜ©ng Ç‹ mÃt nh»ng gì Çã có. ChÎ bi‰t mà, tøc ng» nói "vào l‡ hà ra l‡ hóng" cho nên kÈ giàu "nÙc ÇÓ Ç° vách" hôm nay æn mày tØng håt cÖm ngày mai xäy ra hà rÀm. ñ©i chúng em an toàn hÖn. Làm nghŠ nông thì không giàu chÌ Çû Çút l° miŒng, nhÜng th†. Tøi em không th‹ giàu xø, giàu hú ÇÜ®c, nhÜng bao gi© cÛng ÇÀy Çû, có æn có Ç‹.
NgÜ©i chÎ khinh khÌnh:
-ñÀy Çû à? ­! Tøi bây ª chung ª ln v§i heo v§i bò thì có. MÀy Çâu có bi‰t lÎch s¿ sang tr†ng là cái giÓng gì Çâu? M¥c dÀu th¢ng chÒng mày làm quÀn quÆt cách mÃy Çi n»a, tøi bây cÛng së ch‰t
theo cách tøi bây sÓng, trong s¿ dÖ dáy bÅn thÌu, và lÛ con cûa tøi bây sau này cÛng vÆy mà thôi.
-¯! VÆy thì có sao? Cô em trä l©i. Dï nhiên công chuyŒn ª Çây c¿c nh†c khó khæn Çó, nhÜng mà bù låi nó ch¡c ch¡c. ChÒng em không phäi quy løy ai h‰t. Trong khi Çó anh chÎ ª thành phÓ bi‰t bao
nhiêu là cám d‡, bây gi© thì có th‹ m†i chuyŒn ÇŠu tÓt ÇËp Çó, nhÜng mà bi‰t Çâu ngày mai ma ÇÜa lÓi qu› dÅn ÇÜ©ng anh sa vô tÙ Ç° tÜ©ng thì tÃt cä së tan tành h‰t.
ChÎ bi‰t mà, mÃy chuyŒn Çó xäy ra nhÜ cÖm b»a.
Pahom ngÜ©i chÒng, n¢m trên nóc lò, l¡ng tai nghe mÃy ngÜ©i Çàn bà nói tÀm xàm tÀm lj, nghï thÀm:
- Phäi. TØ nhÕ t§i l§n ÇÀu t¡t m¥t tÓi cày sâu cuÓc bÄm tøi tui Çâu có thì gi© nghï t§i mÃy chuyŒn tr©i Öi ÇÃt hªi Çó. ChÌ lo là không có Çû ÇÃt Çai Ç‹ trÒng tr†t thôi. N‰u mà có nhiŠu hä, chÃp luôn QuÌ SÙ - BiŒt cºa s®!
MÃy ngÜ©i Çàn bà uÓng xong tuÀn trà, nói thêm ba ÇiŠu bÓn chuyŒn vŠ quÀn áo, giày dép rÒi d†n dËp Çi ngû. NhÜng có mt con Qu› SÙ Çang núp ª ngoài sau cái lò sܪi nghe tÃt cä nh»ng ÇiŠu Pahom vØa nói. Nó khoái chí khi thÃy bà v® cûa Pahom Çã dÅn d¡t ông chÒng vào câu nói phách lÓi r¢ng là n‰u h¡n có
thÆt nhiŠu ÇÃt Çai h¡n së không s® chính ngay cä qu› sÙ. "ñÜ®c rÒi" con qu› sÙ nói thÀm, chúng ta làm mt cuc thách ÇÃu. Ta së cho nhà ngÜÖi ÇÃt Çai ÇÀy Çû và b¢ng sÓ ÇÃt Çai này, ta së Ç¥t mi
dܧi quyŠn l¿c cûa ta.
2.
Cånh làng có mt ngÜ©i Çàn bà, chû mt mänh ÇÃt trung trung khoäng 300 mÅu. Bà sÓng hòa thuÆn v§i nông dân trong vùng cho t§i khi bà Ç¥t mt ngÜ©i lính giäi ngÛ vào vai trò quän lš cÖ sª cûa
mình. Lão này phåt vå dân chúng luôn. M¥t dÀu Pahom cÓ g¡ng cÄn tr†ng nhÜng mà khi thì con ng¿a cûa anh dÅm vào Çám lúa kiŠu måch cûa bà ta, khi thì mt con bò låc chân vào vÜ©n, khi thì cä Çàn bò
bæng ngang ÇÒng cÕ khi‰n anh ta luôn bÎ phåt vå.
Pahom Çóng tiŠn phåt, nhÜng anh ta càu nhàu rÒi vŠ nhà v§i b¶ m¥t cáu kÌnh g¡t gÕng v® con. SuÓt trong mùa hè, Pahom g¥p r¡c rÓi vô cùng v§i lão quän lš này cho nên khi mùa Çông ljn thì anh vui vÈ
v§i viŒc bÀy súc vÆt Çã có chuÒng Çàng hoàng. M¥c dÀu anh phäi thêm công viŒc cho súc vÆt æn khi chúng không th‹ thänh thÖi g¥m cÕ trên ÇÒng nhÜng ít ra anh cÛng Çã thoát khÕi nh»ng lo âu bÆn
bÎu.
Mùa Çông có tin ÇÒn vŠ bà chû ÇÃt s¡p bán mi‰ng ÇÃt và m¶t ngÜ©i chû quán tr† miŠn trên Çang trä giá. Khi các nông dân trong vùng nghe chuyŒn, h† Çã vô cùng lo l¡ng.
H† nghï. N‰u mà anh chàng chû quán tÆu ÇÜ®c mi‰ng ÇÃt, chúng mình së bÎ phåt vå còn n¥ng hÖn cái lão quän lš cûa bà chû cÛ n»a. Chúng ta tùy thu¶c mi‰ng ÇÃt này mà. Vì vÆy, tÃt cä nông dân, nhân danh H¶i ñÒng Làng yêu cÀu bà chû ÇÃt ÇØng bán cho lão chû quán, h† ÇŠ nghÎ mua ÇÃt v§i m¶t giá cao
hÖn. Bà ta ÇÒng š chuyŒn này. H†, k‰ Çó cÓ g¡ng dàn x‰p H¶i ñÒng Làng mua cä mi‰ng ÇÃt Ç‹ toàn th‹ nông dân cùng làm chû. H† h¶i h†p hai lÀn Ç‹ thäo luÆn ÇiŠu Çó, nhÜng vÅn không giäi quy‰t ÇÜ®c
vÃn ÇŠ. Con qu› sÙ gieo r¡c mÓi bÃt hòa gi»a m†i ngÜ©i nên dân làng không Çi ljn ÇÜ®c m¶t thÕa thuÆn nào. CuÓi cùng h† quy‰t ÇÎnh månh ai nÃy mua phÀn mình tùy theo túi tiŠn. Bà chû ÇÃt cÛng ÇÒng š v§i chÜÖng trình này.
M§i Çây Pahom nghe r¢ng lão láng giŠng Çang mua næm mÜÖi mÅu, bàchû ÇÃt Çã ÇÒng š nhÆn m¶t nºa tiŠn m¥t, cho chÎu phÀn còn låi ljn sang næm.Pahom cäm thÃy tÙc tÙc.
H¡n nghï thÀm: BÕ mË, ÇÃt bÎ lÃn lÀn mòn, rÒi ta không có mi‰ng nào cho coi! H¡n bàn v§i v®:
H† mua ÇÃt, mình cÛng phäi mua Ƕ 20 mÅu ch§! Cuc sÓng trª nên khó khæn rÒi. Lão quän lš Çang làm bÀm làm giÆp mình v§i mÃy cái vø phåt vå.
V® chÒng vùng nhau bàn thäo cách mua. H† Çã Ç‹ dành ÇÜ®c m¶t træm rub. H† bán m¶t con ng¿a con, nºa sÓ ong mÆt, Ç® m¶t th¢ng con lÃy tiŠn trܧc, mÜ®n phÀn còn låi tØ ngÜ©i anh em c¶t chèo, tÃt
cä góp låi ÇÜ®c nºa sÓ tiŠn mua ÇÃt.
Xong, Pahom l¿a m¶t mi‰ng ÇÃt Ƕ 40 mÅu, m¶t phÀn có nhiŠu cây cÓi, rÒi ljn bà chû ÇÃt thäo luÆn. Hai Çàng cuÓi cùng ÇÒng šnhau, h¡n b¡t tay bà ta Ç‹ giao k‰t, Ç¥t m¶t sÓ tiŠn c†c rÒi cùng nhau ra tÌnh kš b¢ng khoán. Theo kh‰ ܧc, anh trä phân nºa tiŠn trܧc, phÀn còn låi trä trong vòng hai næm.
Bây gi© Pahom có ÇÃt Çai cûa riêng mình, anh vay håt giÓng, gieo trÒng trên mãnh ÇÃt Çã mua. Mùa màng thu hoåch khá, trong vòng m¶t næm thì Pahom Çã trä ÇÜ®c tÃt cä n® nÀn cä cho chû ÇÃt lÅn
ngÜ©i anh c¶t chèo... Gi© Çây Pahom nghiÍm nhiên thành chû ÇÃt, cÀy x§i, gieo trÒng trên ÇÃt mình, c¡t rÖm trên rung mình, ch¥t cây trên ÇÒng cÕ mình. Khi ra ÇÒng v« ÇÃt hay nhìn luÓng b¡p Çang lên
ho¥c ngó thäm cÕ xanh trên ÇÒng, lòng h¡n rn rã. CÕ m†c, hoa nª nÖi Çây ÇÓi v§i h¡n có vë gì khác v§i cÕ hoa nÖi khác. Trܧc Çây khi Çi ngang qua cÛng mãnh ÇÃt này, tâm trång h¡n dºng dÜng nhÜ khi Çi
qua bÃt cÙ mãnh ÇÃt nào khác, nhÜng nay lòng h¡n khác h¤n.
3. Cho nên Pahom rÃt b¢ng lòng, và m†i chuyŒn së ti‰p tøc tÓt ÇËp n‰u ngÜ©i ta chÌ viŒc ÇØng Çi bæng qua rung lúa hay ÇÒng cÕ cûa h¡n. PhÀn l§n h¡n phän ÇÓi h† lÍ phép, nhÜng mà h† chÙng nào tÆt
nÃy: b»a thì tøi chæn bò Ç‹ bò cûa làng Çi thÖ thÄn trong ÇÒng cÕ, b»a thì ng¿a dÅm nát rÅy b¡p, Pahom lÀn nào cÛng Çu°i súc vÆt Çi và bÕ qua, trong m¶t khoäng th©i gian thÆt dài h¡n nhÅn nhÎn không truy tÓ ai. NhÜng sau cùng h¡n mÃt kiên nhÅn và kiŒn ª Tòa Án ÇÎa phÜÖng. H¡n bi‰t r¢ng chuyŒn này xäy ra vì mÃy ngÜ©i nông dân Çó cÀn ÇÃt, và không có š xÃu xa trong vø này, nhÜng rÒi h¡n nghï: "Không th‹ bÕ qua vø này ÇÜ®c, n‰u không h† së phá nát h‰t cÖ nghiŒp cûa mình. H† phäi ÇÜ®c dåy cho mt bài h†c". Vì vÆy h¡n m©i h† ljn, giäi thích cho h†, mt lÀn, hai lÀn, rÒi thì vài ngÜ©i bÎ phåt vå. Sau mt th©i gian, nh»ng ngÜ©i láng giŠng cûa Pahom ác cäm v§i h¡n vŠ chuyŒn Çó, thÌnh thoäng h† cÓ š Ç‹ cho
súc vÆt dÅm vào ÇÃt cûa h¡n. Ngay cä mt ngÜ©i nào Çó Çêm ljn xông vào rØng cûa h¡n ÇÓn ngã næm cây chanh còn non. M¶t hôm Pahom Çi qua rØng, nhÆn thÃy có khoäng trÓng. H¡n ljn gÀn hÖn và thÃy mÃy thân cây Çã tróc vÕ n¢m læn lóc dܧi ÇÃt cånh Çó trÖ trÖ mÃy gÓc còn sót låi. Pahom n°i cÖn tam bành:
"N‰u chÌ ÇÓn räi rác thì cÛng ÇÜ®c Çi, Ç¢ng này th¢ng Ç‹u Çó ÇÓn cä m¶t lùm. Tao mà bi‰t ÇÜ®c th¢ng nào hã, tao trä ÇÛa liŠn, không nhÎn Çâu".
H¡n n¥n óc nghï coi ngÜ©i nào. Sau cùng h¡n quy‰t ÇÎnh, chÌ có cái th¢ng Simon thôi, hÕng ai vô Çó ÇÜ®c. RÒi h¡n ljn tråi cûa Si mon Ç‹ quan sát, nhÜng không thÃy gì, låi thêm gây ra cãi vã Çôi
co. Tuy nhiên bây gi© thì h¡n ch¡c nhÜ mt v§i m¶t là hai là Simon Çã làm chuyŒn này và h¡n ÇÜa ÇÖn khªi tÓ. Simon bÎ m©i ra hÀu tòa. Vø kiŒn xº t§i lui nhÜng rÓt cuc Simon cÛng ÇÜ®c tr¡ng án vì không có Çû y‰u tÓ bu¶c t¶i. Pahom còm cäm thÃy bÃt bình hÖn, h¡n trút n°i giÆn h©n cûa mình lên ÇÀu mÃy vÎ bô lão và các quan tòa. "Tøi bây æn xôi chùa nên ngÆm miŒng, h¡n c¢n nh¢n, n‰u tøi bây thanh khi‰t thì Çâu có Ç‹ cho th¢ng æn tr¶m ÇÜ®c t¿ do Çâu".
Và Pahom cãi vã cä mÃy ông quan tòa lÅn mÃy ngÜ©i hàng xóm. Có l©i hæm d†a nhà h¡n së bÎ ÇÓt. Cho nên m¥c dÀu Pahom có nhiŠu ÇÃt Çai hÖn nhÜng mà ÇÎa vÎ cûa h¡n trong cng ÇÒng còn tŒ hÖn trܧc
nhiŠu.
Khoäng th©i gian này có tin ÇÒn vŠ nhiŠu ngÜ©i sºa soån di chuy‹n ljn vùng khác.
Pahom nghï: "Tao không cÀn Çi Çâu h‰t. Th¢ng nào Çi Ǫ th¢ng nÃy, r¶ng ch‡, tao mua låi ÇÃt, n§i r¶ng trang tråi ra. SÓng dÍ thª hÖn. Bây gi© còn tù túng quá, chÜa ÇÜ®c thoäi mái".
M¶t hôm Pahom Çang ngÒi ª nhà m¶t ngÜ©i nông dân Çi qua làng tình c© ghé låi nhà h¡n. Anh ta ÇÜ®c cho ngû qua Çêm và Çäi cÖm tÓi. Pahom ti‰p chuyŒn anh ta, hÕi tØ Çâu t§i. NgÜ©i lå cho bi‰t ljn
tØ bên kia b© sông Volva. ChuyŒn này dÅn qua chuyŒn kia, ngÜ©i lå ti‰t l¶ có rÃt nhiŠu ngÜ©i sÓng ª Çó. Anh cho bi‰t lš do tåi sao ngÜ©i làng anh ljn Çó. Ÿ Çây h† gia nhÆp c¶ng ÇÒng m§i, m‡i ÇÀu ngÜ©i ÇÜ®c t¥ng 25 mÅu ÇÃt. ñÃt Çai rÃt trù phú tÓt ljn n‡i lúa måch cao khÕi ÇÀu ngÜ©i, dÀy Ç¥c quÖ chØng vài liŠm là ÇÀy m¶t bó. Có mt ngÜ©i nghèo r§t mÒng tÖi ljn Çó, tay không chÜn ÇÃt mà bây gi© có t§i sáu con ng¿a, hai con bò.
Lòng ham muÓn cûa Pahom ÇÜ®c khêu g®i.
"Tåi sao mình låi chÎu kh° sª ª cái xó xÌnh này trong khi có th‹ sÓng khá hÖn ª ch‡ khác? Mình së bán ÇÃt Çai và trang tråi ª Çây. V§i sÓ tiŠn Çó mình låi b¡t ÇÀu mt lÀn n»a ª ch‡ m§i, mua m†i thÙ låi. Ÿ cái ch‡ Çng tiên phäi t§i tÆn m¡t coi xem sao cái Çã".
Khoäng hè thì h¡n ta Çã s¤ng sàng ra Çi. H¡n Çi vŠ phía hå lÜu sông Volva trên mt chi‰c tàu, t§i Samara rÒi l¶i b¶ 300 d¥m n»a m§i t§i ch‡. ñúng nhÜ l©i ngÜ©i lå cho bi‰t, nông dân ª Çây có rÃt nhiŠu ÇÃt: 25 mÅu công ÇiŠn cÃp cho m‡i ngÜ©i Ç‹ cày cÃy, ngoài ra có tiŠn cÛng có th‹ mua thêm ÇÃt ngoài v§i giá mt
rub rÜ«i mt mÅu, mua bao nhiêu cÛng có.
Bi‰t ÇÜ®c tÃt cä nh»ng ÇiŠu cÀn thi‰t, Pahom trª vŠ nhà khi mùa thu t§i, b¡t ÇÀu bán Çi nh»ng gì h¡n sª h»u. H¡n bán ÇÃt có l©i, bán tråi Ãp, bán trâu bò, rút chân h¶i viên làng, chÌ còn ch© ljn mùa xuân Ç‹ cùng gia Çình lên ÇÜ©ng th¿c hiŒn m¶t cu¶c ÇÎnh cÜ m§i.
4. Sau khi Pahom và gia Çình ljn ch‡ cÜ ngø m§i h¡n liŠn xin gia nhÆp hi ÇÒng cûa m¶t ngôi làng to l§n. H¡n ta b® Ǫ các vÎ Bô Lão và ÇÜ®c cÃp nh»ng giÃy t© cÀn thi‰t. Næm phÀn ÇÃt công cûa làng ÇÜ®c c¡t cho các con h¡n sº døng: nghïa là 125 mÅu (không phäi m¶t mi‰ng l§n mà là nh»ng mãnh nhÕ tách r©i nhau) ngoài cánh ÇÒng cÕ cûa làng ÇÜ®c sº døng chung cho m†i ngÜ©i.
Pahom d¿ng nhà cºa, mua trâu bò. ChÌ riêng ÇÃt thôi, h¡n Çã có gÃp 3 lÀn ª ch‡ cÛ mà ÇÃt låi rÃt thích h®p v§i lúa mì. H¡n Çã thâu huê l®i mÜ©i lÀn nhiŠu hÖn trܧc. H¡n có rÃt nhiŠu ÇÃt trÒng tr†t cÛng nhÜ ÇÒng cÕ nên có th‹ nuôi bao nhiêu trâu bò tùy š.
Ban ÇÀu, trong tình trång ln xn cûa viŒc xây d¿ng trang tråi m§i và °n ÇÎnh ch‡ æn ª, Pahom vØa lòng v§i tÃt cä m†i chuyŒn, nhÜng sau khi Çã quen nܧc quen cái, h¡n b¡t ÇÀu nghï r¢ng ch‡ này cÛng không Çû ÇÃt cho h¡n. Næm ÇÀu h¡n trÒng lúa mì trên ÇÃt công ÇÜ®c chia, mùa màng thu hoåch rÃt khä quan. H¡n muÓn ti‰p tøc trÒng lúa mì n»a, nhÜng låi không Çû ÇÃt công, ÇÃt næm ngoái không th‹ sº døng låi ÇÜ®c liŠn vì lúa mì phäi gieo trÒng trên ÇÃt m§i hay ÇÃt hÜu canh. Trong mt hay hai næm thì phäi cho ÇÃt
nghÌ cho ljn khi cÕ hoang m†c phû tràn rÒi m§i trÒng ÇÜ®c. Ai cÛng thích ÇÃt m§i nên không Çû cho m†i ngÜ©i, ngÜ©i ta cãi nhau loån xå. Nh»ng ngÜ©i ÇÜ®c mùa Çòi ÇÜ®c ÇÃt Ç‹ låi trÒng lúa mì, kÈ thÃt mùa Çòi giao ÇÃt cho ngÜ©i trung gian Ç‹ có th‹ lÃy tiŠn trä thu‰. Pahom muÓn trÒng lúa mì thiŒt nhiŠu và mùa màng thiŒt là tÓt tÜÖi. NhÜng ÇÃt låi ª quá xa làng, lúa mì phäi chª vŠ xa cä chøc d¥m. Sau mt th©i gian, Pahom nhÆn chân r¢ng mÃy ngÜ©i nông dân trung gian sÓng ª các trang tråi räi rác dÀn dÀn trª nên giàu có.
H¡n nghï bøng:
"N‰u ta mua vài mi‰ng ÇÃt ngoài và cÃt trang tråi trên Çó, chuyŒn Ç©i së khác h¤n. Không cÀn phäi chª t§i chª lui xa xôi". ChuyŒn mua ÇÃt ám änh h¡n ta thÜ©ng tr¿c. H¡n ti‰p tøc cách làm æn cÛ trong 3 næm, mܧn ÇÃt và trÒng lúa mì. Mùa màng tÓt tÜÖi, huê l®i dÒi dào cho nên h¡n b¡t ÇÀu Ç‹ dành tiŠn. H¡n có th‹ sÓng m¶t Ç©i thoäi mái nhÜng h¡n låi chán chuyŒn phäi mܧn ÇÃt cûa thiên hå h¢ng næm, chán luôn chuyŒn tranh giành Ç‹ ÇÜ®c mܧn. Ÿ Çâu mà có ÇÃt tÓt thì nông dân Ç° xô vŠ chøp lÃy ngay, cho nên phäi Çánh hÖi thiŒt giÕi, n‰u không thì không ÇÜ®c mi‰ng nào. Næm thÙ ba h¡n và m¶t ngÜ©i trung gian
chung nhau mܧn m¶t cánh ÇÒng cÕ cûa vài ngÜ©i nông dân, xong vø cÀy x§i ÇÃt thì chuyŒn cãi vã xãy ra và mÃy ngÜ©i nông dân Çem t§i tøng Çình. TÃt cä chuyŒn làm æn Çó dËp bÕ luôn, bao nhiêu công sÙc bÕ ra trª thành công cóc. Pahom nghï, n‰u ÇÜ®c ÇÃt cûa mình, thì Çâu có bÎ lŒ thuc ai, Çâu có mÃy chuyŒn b¿c mình b¿c mÅy này. RÒi Pahom b¡t ÇÀu ki‰m mua ÇÃt. H¡n ta ljn mt ngÜ©i Çã có 1300 mÅu, gi© Çang g¥p khó khæn nên muÓn bán rÈ. Pahom trä giá lên xuÓng v§i ông ta, sau cùng hai bên ngã giá 1500 rub, trä trܧc b¢ng tiŠn m¥t m¶t phÀn, phÀn còn låi trä sau. TÃt cä m†i chuyŒn thu x‰p xong, chÌ còn ch© k‰t thúc b¢ng giÃy t© thì m¶t ngÜ©i con buôn mÍ cÓc Çi ngang qua làng tình c© ghé låi nhà Pahom
mt ngày Ç‹ cho ng¿a æn. Anh ta dùng trà v§i Pahom và hai bên chuyŒn vãn v§i nhau. NgÜ©i thÜÖng nhân cho bi‰t anh ta vØa m§i trª vŠ tØ vùng ÇÃt cûa ngÜ©i Bashkirs, rÃt xa, ª Çó anh ta mua 13 ngàn mÅu ÇÃt chÌ v§i giá m¶t ngàn rub. Pahom hÕi t§i thì thÜÖng nhân Çáp: "ChÌ cÀn làm bån v§i thû lãnh cûa h†. Tôi bÕ ra vài món hàng nhÜ quÀn áo b¢ng tÖ, thäm, trÎ giá khoäng 100 rub, ki‰m thêm m¶t thùng trà, mt sÓ rÜ®u cho mÃy tay ham uÓng, và tôi mua ÇÜ®c mi‰ng ÇÃt, tính ra không t§i 3 kopeck m‡i mÅu. Anh ta ÇÜa tÃm b¢ng khoán cho Pahom xem, nói:
-"ñÃt n¢m gÀn sông, tÃt cä là m¶t thäo nguyên chÜa hŠ ÇÜ®c khai thác trÒng tr†t gì".
Pahom hÕi Çi hÕi låi nhiŠu câu, thÜÖng nhân nói:
-"ñÃt ª Çó h¢ng hà sa sÓ, anh Çi m¶t næm cÛng không h‰t, tÃt cä ÇŠu thu¶c vŠ ngÜ©i Bashkirs. H† hiŠn nhÜ ÇÃt cøc, ta có th‹ mua ÇÃt v§i giá rÈ måt".
Pahom nghï thÀm. Hùm! V§i mt ngàn rub tåi sao mình chÌ tÆu ÇÜ®c có 1300 mÅu mà låi còn gánh n®. N‰u t§i Çó mua ÇÃt, mình có th‹ có hÖn mÜ©i lÀn, cÛng v§i sÓ tiŠn Çó...
5.
Pahom hÕi kÏ lÜ«ng vŠ cách t§i ch‡ Çó. LiŠn sau khi thÜÖng nhân mÍ cÓc tØ giä, h¡n ta sºa soån ra Çi. H¡n Ç‹ v® ª nhà lo chuyŒn nông tråi lên ÇÜ©ng v§i mt ngÜ©i giúp viŒc. Trên ÇÜ©ng Çi, h† ngØng låi mt thành phÓ mua thùng trà, m§ rÜ®u, thêm vài món quà theo l©i chÌ dÅn cûa gã buôn bán mÍ cÓc.
H† Çi, Çi mãi, hÖn 300 d¥m, ljn ngày thÙ bäy cûa cu¶c hành trình h† ljn ch‡ ngÜ©i Bashkirs d¿ng lŠu. ñúng nhu ngÜ©i kia nói, dân ª Çây sÓng trên m¶t thäo nguyên, cånh sông, trong nh»ng túp lŠu phû nÌ. H† không trÒng tr†t cÛng không æn nh»ng thÙ làm b¢ng b¶t mì. Møc súc và ng¿a cûa h† æn cÕ trên ÇÒng hoang. Ng¿a con ÇÜ®c c¶t sau lŠu, ng¿a cái ÇÜ®c dÅn ljn cho bú m¶t ngày hai lÀn. H† v¡t s»a ng¿a cái làm kumiss. ñàn bà làm kumiss, h† cÛng làm phó-mát n»a. ñàn ông chÌ viŒc uÓng kumiss, uÓng trà, æn thÎt cØu, hút thuÓc. H† rÃt cÜ©ng tráng và vui vÈ. Trong suÓt mùa hè h† không bao gi© bÆn tâm làm bÃt cÙ chuyŒn gì. H† thÃt h†c, không bi‰t ch» nghïa nhÜng vÓn là nh»ng kÈ tÓt bøng.
Khi thÃy Pahom, tØ trong lŠu h† chåy túa ra vây quanh. M¶t ngÜ©i thông ngôn ÇÜ®c m©i t§i. Pahom cho bi‰t h¡n ljn Çây vì chuyŒn ÇÃt Çai. NgÜ©i Bashkirs tÕ vÈ vui thích, dÅn h¡n ta vào cái lŠu ÇËp nhÃt, m©i ngÒi xuÓng mt cái gÓi Ç¥t trên thäm, h† ngÒi vây quanh. Pahom ÇÜ®c Çãi kumiss và trà. H† cÛng gi‰t cØu m©i h¡n n»a. Pahom lÃy quà và trà ra chia cho m†i ngÜ©i. H† vô cùng hÙng khªi, nói chuyŒn v§i nhau liŠn miŒng, sau cùng bi‹u ngÜ©i thông ngôn dÎch låi phÀn cÀn thi‰t.
- H† muÓn nói v§i ông h† thích ông, phong tøc cûa chúng tôi là làm tÃt cä nh»ng gì có th‹ làm ÇÜ®c Ç‹ vui lòng khách và Çáp låi nh»ng món quà Çã nhÆn. Ông Çã cho chúng tôi, bây gi© ông nói Çi,
ông thích nhÃt nh»ng gì cûa chúng tôi, nói Çi, có th‹ chúng tôi së t¥ng cho ông.
Pahom trä l©i:"Món làm tôi thích nhÃt ª Çây là ÇÃt Çai cûa các ông. ñÃt Çai ª vùng tôi Çông Çúc quá và Çã c¢n c‡i, ÇÃt cûa các ông thì cò bay th£ng cánh, dòm mút m¡t thêm n»a låi phì nhiêu.
Tôi chÜa tØng thÃy ÇÃt nào nhÜ vÆy".
NgÜ©i thông ngôn nói låi v§i ngÜ©i Bashkirs nh»ng gì Pahom Çã nói. H† bàn cãi v§i nhau mt chÆp. Pahom không th‹ hi‹u h† nói gì, chÌ thÃy h† quá vui và nghe h† reo hò, cÜ©i giªn. RÒi thì h†
yên l¥ng ngó chæm chæm Pahom khi ngÜ©i thông ngôn nói:
-"H† bäo tôi nói v§i ông, Ç‹ Çáp låi quà cáp cûa ông, h† rÃt vui lòng t¥ng ông ÇÃt, ông muÓn bao nhiêu cÛng ÇÜ®c. Ông cÙ viŒc chÌ ra, ÇÃt Çó së thuc vŠ ông".
Dân chúng Bashkirs låi nói chuyŒn v§i nhau mt lúc thì b¡t ÇÀu bàn cãi. Pahom hÕi xem h† bàn cãi chuyŒn gì, ngÜ©i thông ngôn cho bi‰t có ngÜ©i muÓn hÕi š ông x‰p, không nên quy‰t ÇÎnh trong lúc
ông ta v¡ng m¥t trong khi mt sÓ khác cho r¢ng không cÀn thi‰t phäi Ç®i ông ta trª vŠ.
6.
Trong khi ngÜ©i Bashkirs bàn luÆn, mt ngÜ©i Çi mt cái nón da chÒn rÃt l§n xuÃt hiŒn. M†i ngÜ©i yên l¥ng ÇÙng dÆy. NgÜ©i thông ngôn nói:" ñây chính là ông x‰p cûa chúng tôi Çó".
Pahom liŠn løc ra b quÀn áo ÇËp nhÃt và 5 cân trà dâng t¥ng cho ông ta. Ông x‰p nhÆn t¥ng phÄm và ngÒi xuÓng ª ch‡ danh d¿. NgÜ©i Bashkirs tÙc thì b¡t ÇÀu k‹ cho ông ta ÇiŠu gì Çó. Ông x‰p l¡ng
nghe mt lúc, b¡t ÇÀu ra hiŒu bäo h† im rÒi nói v§i Pahom b¢ng ti‰ng Nga:
-"ChuyŒn Çó ÇÜ®c mà. Ch†n bÃt cÙ mi‰ng ÇÃt nào anh muÓn, chúng tôi có h¢ng-hà-sa-sÓ".
"Sao mình låi có th‹ lÃy bao nhiêu cÛng ÇÜ®c cà?" Pahom nghï thÀm, "mình phäi Çòi cho ÇÜ®c mt b¢ng khoán Ç‹ ch¡c æn, n‰u không bây gi© h† nói cûa anh Çó sau này h† låi lÃy låi thì cÛng nhÜ không."
Pahom nói l§n: "RÃt cám Ön vŠ lòng tº t‰ cûa ngài. Ngài có nhiŠu ÇÃt, tôi chÌ muÓn ít thôi, nhÜng tôi muÓn ch¡n ch¡n mi‰ng nào là cûa tôi. Ngài có th‹ cho Ço và Ç¥t dܧi quyŠn sº døng cûa tôi
không? Con ngÜ©i sÓng nay ch‰t mai. Quí vÎ tº t‰ cho tôi, nhÜng con cái cûa quí vÎ bi‰t Çâu låi muÓn Çòi låi sau này?".
NgÜ©i x‰p nói: "Anh nói rÃt chí lš. Chúng tôi së Ç¥t ÇÃt Çai dܧi quyŠn sº døng cûa anh".
Pahom ti‰p tøc: "Tôi nghe trܧc Çây Ngài Çã cho m¶t ngÜ©i bán buôn mÍ cÓc mt sÓ, và Çã kš b¢ng khoán Çàng hoàng. Tôi xin ÇÜ®c Ngài làm giÓng nhÜ vÆy".
NgÜ©i x‰p Çã hi‹u.
-"ñÜ®c", ông ta Çáp: ChuyŒn Çó thì ÇÜ®c thôi, dÍ dàng. Chúng tôi có m¶t bän mÅu, chúng tôi së Çi ra thành phÓ v§i anh và làm b¢ng khoán theo Çúng thû tøc".
Pahom hÕi: "NhÜng mà giá cä ra sao?".
-Giá cä cûa chúng tôi thì trܧc sao sau vÆy: M¶t ngàn rub m¶t ngày."
Pahom không hi‹u.
-"M¶t ngày? ño Çåc theo ki‹u gì vÆy? M¶t ngày là bao nhiêu mÅu?".
-"Chúng tôi không bi‰t tính ra là bao nhiêu, ngÜ©i x‰p Çáp, "chúng tôi bán theo ngày. Anh Çi b¶ vòng quanh trong m¶t ngày. Bao nhiêu ÇÃt trong Çó së thu¶c vŠ anh, và giá là 1000 rub m¶t ngày."
Pahom ngåc nhiên h‰t sÙc.
"NhÜng mà m¶t ngày Çi vòng quanh nhiŠu l¡m".
NgÜ©i x‰p cÜ©i: "TÃt cä së thu¶c vŠ anh. NhÜng v§i m¶t ÇiŠu kiŒn. N‰u anh không trª vŠ trong ngày nÖi ch‡ anh khªi hành, anh së mÃt tiŠn."
-NhÜng mà làm sao ghi Çoån ÇÜ©ng tôi Çi qua?"
-"Này nhé! Chúng tôi së ljn ch‡ anh chÌ ÇÎnh, ÇÙng ª Çó, anh phäi b¡t ÇÀu tØ Çó và Çi m¶t vòng, mang theo m¶t cái xu°ng. Ch‡ nào anh thÃy cÀn, thì Çánh dÃu. M‡i ch‡ quËo Çào m¶t cái l‡ và chÃt m¶t ÇÓng cÕ làm dÃu. Sau Çó chúng ta së Çi mt vòng v§i cái cày våch l¢n nÓi tØ l‡ m¶t. Anh våch cái vòng l§n bao nhiêu kŒ anh, nhÜng mà trܧc khi m¥t tr©i l¥n anh phäi trª vŠ Çi‹m khªi hành. Vùng ÇÃt trong vòng anh Çã Çi qua së thu¶c vŠ anh".
Pahom thích thú không cùng. Cu¶c Çi ÇÜ®c ܧc ÇÎnh vào sáng s§m ngày mai. H† nói chuyŒn mt chÆp, và sau khi uÓng xong m¶t chút kumiss æn thêm vài mi‰ng thÎt trØu, h† låi dùng trà. Tr©i tÓi. H† ÇÜa cho Pahom m¶t tÃm nŒm lót lông Ç‹ ngû.
NgÜ©i Bashkirs giäi tán hÙa së hi låi sáng hôm sau ngay khi tr©i m© sáng Ç‹ ljn ch‡ ÇÜ®c ch†n trܧc khi m¥t tr©i m†c.
7.
Pahom êm Ãm trên nŒm lông nhÜng không th‹ d‡ giÃc. H¡n miên man nghï vŠ ÇÃt Çai.
"RÒi Çây mình së Çánh dÃu mt mi‰ng ÇÃt thÆt là b¿. Mình Çi b¶ m¶t ngày 35 d¥m dÍ dàng. Mùa này ngày låi dài n»a. Trong m¶t cái vòng 35 d¥m thiŒt là khÓi ÇÃt. NhÜ®ng låi hay là cho tøi nông dân khoäng nào xÃu, gi» mi‰ng ÇÃt tÓt Ç‹ khai thác. Mua c¥p bò Ç¿c, mܧn thêm vài ngÜ©i phø. BÕ ra khoäng 150 mÅu làm ÇÃt rung, phÀn còn låi làm ÇÒng cÕ nuôi møc súc."
Pahom n¢m trao tráo cä Çêm, chÌ ch®p m¡t chút ÇÌnh trܧc bình minh. Khó ngû ngon khi n¢m mÖ. H¡n mÖ thÃy mình n¢m trong cái lŠu này, nghe ti‰ng ai Çó cÜ©i vui ª ngoài. H¡n không bi‰t là ai nên ngÒi dÆy Çi ra, thÃy ông x‰p cûa dân Bashkirs Çang ngÒi trܧc lŠu ôm bøng cÜ©i ng¥t nghËo. ñ‰n gÀn ông ta. Pahom hÕi:
"Ông cÜ©i gì vui vÆy?. NhÜng h¡n thÃy ngay Çó không còn là ông x‰p n»a mà là ngÜ©i buôn mÍ cÓc m§i Çây Çã tØng ª nhà h¡n, Çã mách cho h¡n vŠ chuyŒn ÇÃt Çai. Trܧc khi Pahom kÎp hÕi ông ta ljn Çây lâu chÜa thì Çã không còn là ông ta n»a mà là ngÜ©i nông dân ljn tØ sông Volga tØ lâu l¡m, ª nhà cÛ cûa h¡n. RÒi thì h¡n thÃy Çó cÛng không phäi là ngÜ©i nông dân Çó n»a, bây gi© låi là con qu› sÙ v§i Çû cä móng chân và sØng, ngÒi cÜ©i vui, và trܧc m¥t nó, n¢m phû phøc trên m¥t ÇÃt mt ngÜ©i chân không, chÌ m¥c m‡i cái quÀn và cái áo thung lá. Vía cûa Pahom nhìn kÏ hÖn Ç‹ xem coi ai n¢m Çó, h¡n thÃy ngÜ©i này ch‰t, mà chính låi là h¡n.
Gi¿t mình kinh hãi, h¡n thÙc dÆy. "Chiêm bao kÿ cøc thiŒt!". H¡n càu nhàu trong bøng.
Nhìn quanh quÃt, qua cánh cºa mª h¡n thÃy bình minh Çang ló dång. H¡n nghï thÀm: "T§i gi© Çánh thÙc tøi nó dÆy rÒi. Phäi b¡t tay vào viŒc". H¡n ÇÙng dÆy, Çánh thÙc ngÜ©i làm (Çang ngû trong xe)
bi‹u h† th¡ng yên cÜÖng và g†i ngÜ©i dân Bashkirs dÆy:
-"ñã t§i gi© ljn ch‡ Ço ÇÃt".
NgÜ©i Bashkirs thÙc dÆy, tø tÆp. Cä ông x‰p cÛng ljn. H† b¡t ÇÀu uÓng kumiss, m©i Pahom dùng trà, nhÜng Pahom không th‹ Ç®i ÇÜ®c, h¡n nói: "ñi! T§i gi© rÒi. TrÍ quá!".
8.
Nh»ng ngÜ©i Bashkirs Çã s¤n sàng, tÃt cä cùng lên ÇÜ©ng: ngÜ©i Çi ng¿a, kÈ lên xe. Pahom lái chi‰c xe nhÕ v§i ngÜ©i giúp viŒc, Çem theo m¶t cái xu°ng. Khi h† ljn khu ÇÃt, m¥t tr©i ÇÕ bình minh chi‰u r†i nh»ng tia n¡ng ÇÀu tiên. H† leo lên cái ÇÒi nhÕ (ngÜ©i dân Bashkirs g†i là Shikkan), xuÓng xe, xuÓng ng¿a tø låi m¶t ÇÎa Çi‹m.
NgÜ©i x‰p ljn gÀn Pahom dang tay vŠ phía cánh ÇÒng th£ng t¡p nói:
-"Coi nè, tÃt cä ª Çây, xa t§i mút m¡t anh, ÇŠu thuc vŠ anh. Anh có th‹ ch†n phÀn nào anh muÓn".
¡t Pahom ng©i sáng, tÃt cä thäo nguyên, b¢ng ph¤ng nhÜ lòng bàn tay, Çen nhÜ håt dÈ, trong nh»ng ch‡ ÇÃt lòng chäo nhiŠu loåi cÕ m†c cao ngang t§i ng¿c.
NgÜ©i x‰p l¶t cái nón b¢ng da chÒn xuÓng, Ç¥t trên m¥t ÇÃt nói:
-ñây làm dÃu ch‡ này. B¡t ÇÀu tØ Çây và trª låi Çây. TÃt cä vùng ÇÃt bao gÒm ª trong ÇÜ©ng anh Çi qua së thuc vŠ anh".
Pahom lÃy tiŠn bÕ vô nón. H¡n cªi áo khoác, chÌ Ç‹ låi cái áo thung lá không tay. H¡n mª dây nÎch ct ch¥t phía dܧi bøng, bÕ vô trong áo m¶t gói nhÕ bánh mì, c¶t m¶t chai nܧc vô dây nÎch, kéo Çôi lûng lên cao, gi¿t lÃy cái xu°ng tØ tay ngÜ©i làm, ÇÙng trong tÜ th‰ s¤n sàng khªi hành. H¡n dòm quanh quÃt m¶t lúc Ç‹ coi Çi vŠ phía nào cho có l®i - bÓn phía ÇŠu có vë hÃp dÅn, m©i g†i.
-"Không cÀn", h¡n quy‰t ÇÎnh, mình Çi vŠ phía m¥t tr©i m†c'.
H¡n quay m¥t vŠ hܧng Çông, làm vài Çng tác dän gân cÓt trong khi ch© m¥t tr©i nhú lên khÕi chân tr©i.
"ñØng mÃt thì gi©" h¡n nghï. "Khi tr©i còn mát, Çi là tÓt nhÃt". Nh»ng tia n¡ng lóa lên khÕi chân tr©i lúc Pahom vác xu°ng trên vai Çi xuÓng ÇÒi vŠ phía thäo nguyên.
Pahom b¡t ÇÀu Çi thong thä. Sau khi Çi ÇÜ®c khoäng 1000 yard, h¡n ngØng låi Çào m¶t cái l‡, chÃt cÕ lên thành ÇÓng cho dÍ thÃy, rÒi låi ti‰p. Bây gi© thì h¡n Çã quen, nên Çi mau hÖn. Sau m¶t chÆp h¡n låi Çào m¶t cái l‡ khác. H¡n dòm vŠ phía sau, ng†n ÇÒi thÃy rõ ràng trong ánh n¡ng, ngÜ©i lÓ nhÓ lÃp lánh nh»ng vành s¡t bánh xe. H¡n ܧc lÜ®ng mình Çã Çi ÇÜ®c 3 d¥m. Tr©i Ãp áp hÖn. H¡n l¶t áo thung ra, v¡t ngang vai ti‰p tøc Çi n»a. Tr©i Ãm. H¡n ngó m¥t tr©i - ljn lúc phäi æn sáng.
PhÀn thÙ nhÃt th¿c hiŒn suôn sÈ, nhÜng mà còn 3 phÀn n»a. Còn quá s§m. Pahom ngÒi xuÓng, lt giày, móc vô giây nÎt, ti‰p tøc Çi. Bây gi© thì Çi dÍ dàng. Mình phäi Çi thêm 3 d¥m n»a, h¡n nghï thÀm rÒi quËo trái, ch‡ này ÇÃt tÓt quá, bÕ u°ng. Càng Çi sâu vào ÇÃt dÜ©ng nhÜ càng tÓt hÖn. H¡n Çi th£ng m¶t chÆp và khi h¡n nhìn quanh, ng†n ÇÒi Çã khó thÃy, ngÜ©i trên Çó ch£ng khác nào nhÜ Çàn ki‰n Çen, h¡n chÌ thÃy mÃy cái cây gì Çó lÃp lánh dܧi m¥t tr©i.
A há! Pahom nghï: Phía này nhÜ vÆy là Çû rÒi. QuËo ÇÜ®c rÒi. HÖn n»a, mÒ hôi ra nhiŠu quá. Khát nܧc rát c° h†ng.
H¡n ngØng låi Çào m¶t cái l‡ l§n. ChÃt cÕ lên thành ÇÓng. Mª cái chai, uÓng mi‰ng nܧc, quËo g¡t vŠ phía trái. H¡n Çi mãi, trong cÕ cao dܧi tr©i nóng cháy da.
Pahom b¡t ÇÀu thÃm mŒt, h¡n ngó tr©i. M¥t tr©i Çúng ng†. Nghï cái Çã.
H¡n ngÒi xuÓng, æn vài mi‰ng bánh mì, uÓng mÃy h§p nܧc, nhÜng không dám n¢m s® ngû quên. NgÒi ÇÜ®c mt chÆp, h¡n ti‰p tøc Çi n»a. Ban ÇÀu h¡n Çi dÍ dàng, th¿c phÄm tæng thêm sÙc månh, nhÜng
tr©i n¡ng kinh khûng khi‰n h¡n buÒn ngû. H¡n vÅn ti‰p tøc lê bܧc, nghï bøng ngày nay nܧc båc, ngày sau cÖm vàng.
VŠ hܧng này h¡n cÛng Çi m¶t Çoån ÇÜ©ng dài, khi ÇÎnh quËo trái n»a thì h¡n thÃy m¶t vùng ÇÃt trûng Äm thÃp. BÕ khu này cÛng u°ng, trÒng cây Çai ª Çây h‰t sÄy. H¡n Çi qua luôn ch‡ ÇÃt Çó và Çào m¶t cái l‡ ª b© bên kia trܧc khi quËo g¡t phía trái. VŠ phía ÇÒi, hÖi nóng làm cho không gian mÆp m© nhÜ giao Çng; qua cái l© m© Çó, h¡n thÃy ngÜ©i trên Çó m© nhåt, hÜ äo.
Cha! Mình Çi mÃy cái chiŠu trܧc có b hÖi dài, chiŠu này phäi cho ng¡n låi b§t. H¡n Ço theo chiŠu thÙ ba, bܧc nhanh hÖn. H¡n ngó m¥t tr©i: Çang xeo xéo vŠ phía chân tr©i mà h¡n thì chÜa Çi ÇÜ®c 2 d¥m cûa chiŠu thÙ ba này cûa cái hình ch» nhÆt. Còn 10 d¥m n»a m§i t§i Çích. Không ÇÜ®c, ki‹u này mi‰ng ÇÃt cûa mình méo. Óm mÃt, phäi Çi th£ng ÇÜ©ng m§i ÇÜ®c. Mình có th‹ Çã Çi quá xa Çó, nhÜng mà ÇÜ®c nhiŠu ÇÃt cÛng Ǫ.
Vì vÆy Pahom Çào mt cái l‡ và quËo th£ng vŠ phía ng†n ÇÒi. Pahom th£ng vŠ phía ng†n ÇÒi nhÜng mà bây gi© h¡n Çi mt cách khó khæn. N¡ng vÆt h¡n mŒt lã, hai bàn chân không giày bÎ c¡t nát, Çùi c£ng rã r©i. Mong muÓn ÇÜ®c nghÌ ngÖi, nhÜng h¡n s® trª vŠ không kÎp trܧc khi m¥t tr©i l¥n. M¥t tr©i không Ç®i ch© ai, Çang càng lúc chìm xuÓng thÃp dÀn.
BÆy, mình Çã ham Çi quá. N‰u trÍ thì hÜ bt hÜ ÇÜ©ng h‰t. H¡n ngó vŠ phía ng†n ÇÒi rÒi ngó m¥t tr©i. VÅn còn xa Çích quá và m¥t tr©i thì Çã gÀn chân tr©i rÒi.
Pahom ti‰p tøc Çi, Çi khó nh†c nhÜng h¡n Çi càng lúc càng mau. Tuy v¶i vã, nhÜng h¡n còn xa ch‡ phäi ljn. H¡n b¡t ÇÀu chåy, liŒng cái áo, vÃt Çôi ûng, quæng chai nܧc, bÕ cái nón, chÌ gi» låi chi‰c xu°ng làm nån Ç‹ chÓng. Làm sao bây gi©? Mình ch¶p quá nhiŠu cho nên hÜ chuyŒn. Không th‹ nào vŠ kÎp trܧc khi m¥t tr©i l¥n ÇÜ®c.
ñiŠu lo ngåi làm cho h¡n càng høt hÖi hÖn. Pahom ti‰p tøc chåy, Áo quÀn ܧt ÇÄm mÒ hôi dính Çeo vô ngÜ©i h¡n. MiŒng h¡n khô khÓc khô rang. Ng¿c h¡n phÒng lên xËp xuÓng nhÜ Óng thøt lò rèn, tim
h¡n ÇÆp månh nhÜ búa nŒn, chân h¡n xiêng xËo, nhÜ không thu¶c vŠ h¡n n»a. Pahom kinh hãi e r¢ng mình së bÎ ch‰t vì cÓ g¡ng quá sÙc.
M¥c dÀu s® ch‰t, h¡n vÅn không th‹ ngØng låi. MŒt Ù ÇØ tØ sáng t§i gi©, bây gi© bÕ cuc thì có là ngu.
H¡n ti‰p tøc chåy mãi, ljn gÀn ng†n ÇÒi, h¡n Çã có th‹ nghe ngÜ©i Bashkirs reo hò c° võ; nh»ng ti‰ng Òn ào này kích thích h¡n hÖn. H¡n gom tàn hÖi chåy ti‰p.
M¥t tr©i xuÓng gÃp gÀn chân tr©i, Än dܧi l§p sÜÖng mù, trông to l§n và ÇÕ nhÜ máu. Bây gi©, vâng bây gi©, m¥t tr©i gÀn l¥n rÒi. M¥t tr©i thÃp thÆt Çó, nhÜng h¡n cÛng Çã gÀn t§i Çích rÒi. Pahom có th‹ ngó thÃy ngÜ©i ª trên ÇÒi vÅy hÓi h¡n. Có th‹ thÃy rõ ràng cái nón da chÒn cûa ngÜ©i x‰p trên m¥t ÇÃt, ôm bøng cÜ©i. Và Pahom nh§ låi giÃc mÖ. Quá nhiŠu ÇÃt, nhÜng mà tr©i có Ç‹ cho hܪng không? Mình ch‰t mÃt! Mình ch‰t mÃt! Mình không bao gi© t§i Çó ÇÜ®c.
Pahom ngó m¥t tr©i Çã chåm m¥t ÇÃt, m¶t phÀn Çã bÎ che. V§i tÃt cä sÙc l¿c còn låi h¡n rÃn t§i, chÒm ngÜ©i t§i trܧc Ç‹ cho khÕi ngã. Khi h¡n vØa t§i chân ÇÒi thì thình lình tr©i søp tÓi. H¡n ngó lên, m¥t tr©i Çã l¥n.
H¡n kêu lên công cÓc cä và ÇÎnh dØng låi, nhÜng h¡n nghe ngÜ©i Bashkirs vÅn còn reo hò nên nh§ låi là h¡n Çang ª dܧi thÃp cho nên tܪng m¥t tr©i Çã l¥n trong khi h† ª trên ÇÒi nên vÅn còn thÃy ÇÜ®c. H¡n hít m¶t hÖi dài và chåy lên ÇÒi. VÅn còn ánh sáng ª Çó. H¡n ljn ÇÌnh ÇÒi và thÃy cái nón. Trܧc nón ngÜ©i x‰p ngÒi ôm bøng cÜ©i. M¶t lÀn n»a Pahom nh§ t§i giÃc mng, h¡n kêu lên, chân h¡n høt hÅng, h¡n ngã vŠ Çàng trܧc, hai tay v§i chp cái nón. NgÜ©i x‰p kêu lên thÆt to:
-Th¢ng cha này giÕi thiŒt, ÇÜ®c thiŒt là nhiŠu ÇÃt ha!!
NgÜ©i giúp viŒc cûa Pahom chåy lên cÓ Ç« h¡n dÆy, nhÜng miŒng h¡n Çã trào máu. H¡n Çã trút linh hÒn.
Dân chúng Bashkirs thÜÖng håi ch¡c lÜ«i. NgÜ©i giúp viŒc lÜ®m cái xu°ng lên Çào m¶t l‡ huyŒt dài vØa Çû chÙa Pahom, chôn h¡n trong Çó. Thܧc mÃy, tØ ÇÀu t§i gót là tÃt cä sÓ ÇÃt h¡n cÀn.
Leo Tolstoy

No comments: