(Trích Pulau Bidong Mieàn Ñaát Laï, Chöông 1) Buoåi saùng Chuùa Nhöït, ñaàu naêm döông lòch 1979, toâi ngoài tieáp chuyeän vôùi baø
Hai ôû phoøng khaùch. Töø Buùng leân Bình Döông, baø noân naû baùo cho toâi hay moät tin vui. Ñoù laø coâ Haø, con gaùi uùt cuûa baø, vöôït bieân thaønh coâng qua böùc ñieän tín
ñaùnh veà töø moät phöông trôøi xa. Baø vui möøng neùt maët raïng rôõ. Caàm mieáng giaáy
nhoû maøu xanh lôït trong baøn tay run run, baø noùi thì thaàm beân tai toâi nhö sôï ngöôøi khaùc nghe ñöôïc:
-Maày coi neø, caùi con nhoû thieät khoâng yù töù. Chieàu hoâm qua nhaän ñöôïc daây
theùp, xeù ra ñoïc roài tao muoán ngheït thôû, xæu luoân. OÅng nghe oàn aøo, chaïy ra coi
laïi, thì thaáy noùi noùù tôùi Maõ Lai bình yeân. Thieät huù vía ! Maày bieát taïi sao khoâng ?
Noù haø tieän, vieát hai chöõ "bình an" dính laïi laøm moät. Tao ba chôùp ba saùng, ñoïc loän laø "bò naïn"... Maáy tuaàn nay, tao vôùi oång troâng ñöùng troâng ngoài. Coù tin, run quaù,quaùng maét ñoïc khoâng ra chöõ. Noùi lieàn moät hôi, roài ngoài thôû moät hoài, baø chaéc löôõi tieác cho toâi:
-Phaûi chi hoài ñoù maày tính ñöôïc, ñi chung moät chuyeán vôùi noù laø xong roài !
Toâi möøng cho coâ Haø thaønh coâng tôùi nôi an toaøn, trong buïng cuõng thaáy tieâng
tieác, phaûi chi lieàu gan moät chuùt, ñi ñaïi thì baây giôø khoeû roài. Coâ Haø daïy chung
tröôøng vôùi vôï choàng toâi vaø cuøng bò cho nghæ vieäc moät löôït, vì caùi toäi luùc tröôùc
laøm hieäu tröôûng moät tröôøng quaän. Coâ hieäu tröôûng coøn treû maêng chöa choàng.
Coù anh baïn ñoàng nghieäp thaàm thöông troäm nhôù maø khoâng daùm noùi ra. Tröôùc khi ñi, coâ taâm söï töø giaû -traùch cöù caùi anh chaøng Thaïnh cuø laàn, ñaøn oâng con trai gì maø nhaùt nhö thoû ñeá !
-ÔØ ôø, anh Thaïnh e ngaïi bò coâ töø choái, ôû tænh nhoû, ngöôøi ta noùi ra noùi voâ
khoù loøng.
"Xöa kia anh ôû cuøng laøng. Bôûi anh chaäm böôùc neân naøng ñi xa". Baây giôø nhôù tôùi vuï vöôït bieân, thaáy caâu haùt ñoù quaù ñuùng ñoái vôùi toâi. Coâ Haø ñaõ thoaùt ñöôïc,
coøn toâi, tôùi chöøng naøo ? Ñaøn baø con gaùi, ngöôøi ta chön yeáu tay meàm coøn daùm
lieàu maïng nhö vaäy, trong khi ñoù mình thaân daøi vai roäng maø cöù do döï, löøng khöøng thì bao giôø môùi tính chuyeän lôùn ñöôïc. Daàu sao thì coâ aáy, moät thaân moät mình, cuõng deã tính. Coøn toâi thì vôï con ñuøm ñuøm ñeà ñeà, thaèng Taâm Bi môùi coù möôøi taùm thaùng, coøn quaù nhoû ñeå giaûi naéng daàm söông, vöôït qua bao soùng gioù, ruûi coù beà gì thì sao ? Nhieàu ñeâm traèn troïc, nghó tôùi nghó lui, toâi baøn vôùi Duyeân:
-Vôï choàng mình khoù maø soáng yeân thaân. Caùi theá baét buoäc phaûi ra ñi, nhöng
hoaøn caûnh beà boän cuûa mình, anh tính khoâng ra.
Duyeân khuyeán khích toâi nhöng veû maët buoàn buoàn:
-Hay laø anh ñi tröôùc, meï con em ôû laïi tính sau!
Laøm sao maø toâi chòu nhö vaäy. Toâi vaø naøng môùi cöôùi nhau, vöøa coù ñöôïc
thaèng con trai nhoû. Cuoäc ñôøi ñaày baát traéc, queâ höông ñaát nöôùc keå nhö tieâu tan, caùi tình yeâu gia ñình chæ coøn laïi coù chuùt xíu ñoù, laøm sao daùm lieàu lónh phieâu löu, thaønh ra cöù heïn laàn heïn löõa, maõi cho ñeán hoâm nay, toâi vaãn coøn ngoài thöø treân gheá. Baø Hai tröôùc khi ra veà, coøn daën doø:
-Maày tính gì thì tính leï leï ñi, ngöôøi ta laáy ghe laáy taøu ñi töø töø heát, ñeán luùc muoán ñi thì khoâng coøn chieác naøo, khi ñoù laøm sao xoay trôû ?
Toâi gaät ñaàu noùi nhoû:
-Ngaøy naøo con xuoáng Buùng thaêm hai Baùc, laø ngaøy ñoù con töø giaû... Con cuõng
muoán quyeát ñònh döùt khoaùt nhöng coù caùi gì níu keùo laïi. Phaûi rôøi boû caùi tænh Bình Döông naày, buoàn laém baùc Hai ôi !
caùi noùn keát ñoû baàm, thöù noùn cuûa lính nhaûy duø, coøn Bi thì ñoäi noùn vaûi traéng
coù hình moû neo cuûa lính thuyû, coù quai ñeå khoûi rôùt. Toâi muoán chôû con ñi moät
voøng thaønh phoá, ñeå nhìn cho heát, cho kyõ, caùi nôi maø toâi ñaõ soáng gaàn nöûa ñôøi
ngöôøi. Nôi ñoù, coù buoàn coù vui, coù nhöõng hình aûnh thaân yeâu, coù nhöõng kyû
nieäm thôøi thô aáu. Nhö coù moät sôïi daây voâ hình raøng buoäc, traùi tim toâi nhö thaét laïi khi phaûi quyeát ñònh xa queâ.
Tröa ñoù, trôøi naéng gaét, hai daõy phoá chôï nhö bò boû voâ loø maø haáp. Hôi noùng
boác leân höøng höïc töø caùc maùi ngoùi, maùi toân, maët nhöïa ñen moác, nhöõng leà
ñöôøng xi maêng khoâ cöùng. Tröôùc nhaø baây giôø laø giang sôn cuûa maáy baø baùn gaïo
laäu. Hoï ngoài ñoâng ngheït, chen laán nhau, tröôùc maët laø nhöõng thuùng gaïo traéng ñaày vun, caùc ñoáng khoai ñoû, vaøng ñoå ngoån ngang nhö ñaát ñaù vuïn. Raûi raùc ñaây ñoù, gioáng gaùnh vöông vaûi. Giôø naày khaùch mua ñaõ thöa. Coù vaøi caùn boä aùo traéng, boä ñoäi aùo kaki maøu cöùt ngöïa xanh ñuøng ñuïc, mang deùp raâu. Coù ngöôøi daét xe ñaïp treo toøn ten boù rau xanh dôøn, ñi chen laán caùc baø noäi trôï, aùo baø ba ñen, noùn laù. Töï döng nôi ñaây trôû thaønh caùi chôï trôøi ngang xöông. Ban ñaàu coù vaøi ba ngöôøi ñaøn baø laï maët ngoài baùn caùc thöù khoai, gaïo, ñaäu, neáp. Hoï baøy baùn treân caùi loái ñi tröôùc nhaø. Chôï thì ôû tuoát ñaøng kia, saùt caïnh bôø soâng. Töø ngaøy maáp oång boû röøng veà thaønh phoá, toaøn daân mieàn Nam ñaâm thaát nghieäp. Vôï con coâng chöùc quaân nhaân cheá ñoä cuõ, choàng cha bò ñaøy ñi moät nôi khæ ho coø gaùy naøo ñoù, ôû nhaø tuùng quaån, phaûi böông chaûi taûo taàn, kieám keá sinh nhai, haàu soáng coøn qua ngaøy. Hoï trôû thaønh baïn haøng buoân thuùng baùn böng baát ñaéc dó. Tìm choã ngoài khoâng ñöôïc ôû ñaøng kia, thoâi thì giaønh daân laán ñaát ñaèng naày. Ñaèng kia laø chôï maø ñaèng naày laø caùi haønh lang laùt gaïch boâng baèng phaúng cuûa daõy phoá nhaø toâi.
Phía beân kia laø coâng vieân naéng chaùy xaùc xô, hoà nöôùc caïn khoâ, ñaùy ñaày ñaát
ñaù, baõi coû loang loå uùa vaøng vì khoâng ngöôøi chaêm soùc, chæ coøn trô laïi moät caây
khuynh dieäp caèn coãi löa thöa, ñöùng leû loi ôû goùc saân. Toâi daãn caùi xe baêng ngang qua ñöôøng, ñöùng döôùi boùng caây, nhìn trôû laïi beân nhaø, noùi cho Bi nghe, maëc daàu bieát noù khoâng hieåu:
-Con nhôù nghe, caùi nhaø naày laø nhaø cuûa Noäi,. Caû ñôøi oâng noäi laøm vieäc cöïc
nhoïc vaát vaû môùi taïo döïng ñöôïc. Ba ñöôïc nuoâi naáng lôùn leân ôû ñaây, con cuõng
vaäy. Hoài nhoû ba öa ñi chôi, bò oâng noäi laáy daây nhôï coät chön voâ caùi cöûa saét.
Moãi khi gaàn Teát, ba vôùi chuù Saùu, chuù Baûy con phaûi lau chuøi heát maáy caùi cöûa
ñoù. Cöïc laém maø vui. Maáy chaäu söù Thaùi Lan ñaày boâng ñoû ñeå treân laàu, mua ôû
vöôøn öông caây beân Thuû Ñöùc, ñem veà ba chieác ra töøng chaäu nhoû, phaûi chaêm
soùc lieân tuïc trong maáy naêm môùi ñöôïc xum xueâ nhö con thaáy...
Nghe toâi thì thaàm, thaèng nhoû coù bieát gì ñaâu, u ô maáy tieáng trong mieäng nhoû xíu. Toâi nhìn caùi baûng hieäu tieäm cuûa ba toâi. Nhöõng chöõ baèng caây to, daày, sôn traéng, ñöôïc cöa ñuïc kheùo leùo, ñaët treân neàn naâu ñaäm, vaãn coøn saùng suûa noåi baät nhö caùi ngaøy ñaàu tieân thôï hoà ñeán gaén vaøo töôøng. Luùc ñoù toâi vöøa môùi lôùn, ba toâi
muoán coù moät caùi baûng hieäu coi cho ñöôïc. Caùi baûng cuõ troâng thoâ sô, queâ muøa.
Toâi phaûi boû ra moät thôøi gian daøi, ñi treân caùc ñöôøng phoá ôû Saøi Goøn ñeå aên
caép kieåu vôû. Roát cuoäc choïn kieåu naày. Toâi ñaõ ñaët oâng thôï moäc giaø, ngöôøi
Baéc, ñieác tai ôû caàu Bình Lôïi laøm. Noùi hoaøi, oâng khoâng hieåu, ra daáu ñeán moõi
tay, cuoái cuøng phaûi daãn oâng ñeán caùi tieäm coù baûng hieäu ñeïp ñeõ kia, roài xin pheùp chuû nhaø, ño laáy kieåu maãu.
Moãi naêm gaàn Teát, toâi phaûi baét thang leo leân, laáy vaûi thaám nöôùc lau saïch töøng chöõ caùi. Hieäu tieäm vaø teân ba toâi raát daøi, phaûi lau caû buoåi môùi xong. Baây giôø,
muoán lau cuõng khoâng ñöôïc. Laøm sao coøn ñöôïc caùi coâng taùc cöïc nhoïc maø sung
söôùng ñoù nöõa roài!
Cha con toâi laàn ra tôùi bôø soâng, theo con ñöôøng Baïch Ñaèng nhoû heïp, coù caùi
caàu taøu muïc naùt caïnh chôï caù, nhöõng haøng caây döông giaø goác noåi u saàn suøi,
thaân ngaû nghieâng. Gioù töø soâng thoåi leân nheø nheï, mang theo muøi tanh tanh cuûa
soâng nöôùc. AÙnh naéng choùi chang laáp laùnh treân laøn soùng baïc, phaûn chieáu nhö
haøng traêm haøng ngaøn chieác göông nhoû laên taên. Töøng deà luïc bình xanh xanh troâi raäp reành khoâng bieát veà ñaâu. Cuoäc ñôøi cha con toâi baây giôø saép söûa troâi daït nhö ñaùm luïc bình naày. Tröa nay ñöùng beân doøng soâng chaûy ngang qua chôï, trôøi noùng höøng höïc, caûnh vaät lôø ñôø, laëêng thinh khoâng thô moäng chuùt naøo, vaäy maø toâi ñaâm nhôù caùi caâu ca dao thôøi thô aáu, nghe maù ñöa em treân voõng:
Ra ñi laø söï ñaùnh lieàu
Möa mai naøo bieát, naéng chieàu naøo hay.
Caùi caâu naày hôi kyø laï. Toâi nghó quaûn nghó quanh. Nhöõng hình aûnh vuïn vaët, chaép noái. Khoâng hieåu taïi sao toâi cöù nghó ñaây laø caâu haùt keå leå taâm söï cuûa moät coâ thoân nöõ naøo ñoù vì tieáng goïi cuûa yeâu ñöông maø döùt khoaùt ra ñi laáy choàng. Theo choàng hay theo trai ? Ñieàu ñoù ñaâu coù gì quan troïng, caùi quan troïng laø hoï yeâu nhau. Ñaõ yeâu nhau roài thì töông lai ra sao cuõng maëc keä! Buoåi sôùm, buoåi chieàu, naéng chaùy hay möa daàm, laøm sao bieát tröôùc ? Giöõa tình yeâu noàng nhieät, cuoáng quít vaø cuoäc soáng laïnh leõo, buoàn teânh, phaûi choïn moät. Coâ ñaõ choïn trong caùi taâm traïng lo laéng, sôï seät, boàn choàn. Toâi cuõng y nhö coâ ta, nhöng caùi tình cuûa toâi coù khaùc ñoâi chuùt. Phaûi roài, khaùc moät chuùt xíu, ôû choã coâ töï nguyeän ra ñi. Coøn toâi thì ôû caùi theá baét buoäc phaûi xa lìa. Toâi cuùi ñaàu nhìn xuoáng thaèng Bi, roài chæ cho noù caùi caàu taøu baèng caây cuõ kyõ ñaõ hö muïc, moät phaàn coøn gaùc treân bôø haøng coät xieâu veïo, moät phaàn chìm saâu döôùi nöôùc.
-Con ôi, hoài nhoû taùm, chín tuoåi, ba bì baø bì boûm laën huïp, taäp loäi ôû caàu taøu,
choã gaàn caây döông cuït ñaàu naày saâu laém, coù laàn huït chön töôûng bò cheát ñuoái.
Naêm möôøi hai, möôøi ba tuoåi, ba ñi chaët truùc laøm caàn, uoán caêm xe ñaïp laøm löôõi
caâu ñeå ñi caâu löôn, khoâng mang deùp guoác neân da chön bò nöùt neû, ñaát sình buøn dô daùy, aên lôû loeùt, phaûi nhôø baø noäi laáy baõ traàu ñaép cho môùi heát...
Ñeå traû lôøi, thaèng nhoû cheùp mieäng ö ö... baøn tay muûm mæm nhö cuû khoai mì, quô quô nhö muoán chuïp laáy vaät gì tröôùc maët. Toâi nhìn leân phíc beân kia ñöôøng. Ty Böu Ñieän cuõ kyû giaø nua ñöôïc xaây caát töø hoài Phaùp thuoäc, maùi ngoùi ñen moác ñaày rong reâu, töôøng voâi loang loå, choã vaøng choã xaùm, caïnh töôøng daây leo moïc chaèng chòt, ñöùng trô troïi beân bôø soâng nhö moät oâng kyù veà giaø leû loi, buoàn thaûm keùo leâ cuoäc ñôøi quaïnh hiu. Toâi coøn nhôù raát roõ, laàn ñaàu tieân ñöôïc sai ñi boû thô, ôû nhaø daën doø kyõ löôõng, mua con coø möôøi laêm caéc ñeå daùn leân bao. Toâi ñeán nôi ñaây, ruït reø hoûi mua ñöôïc tôùi möôi laêm con. Möøng rôn, nghó raèng böûa nay nhaø nöôùc baùn reû, söôùng quaù, le caùi löôõi thieät daøi, thaám nöôùc mieáng daùn moät con voâ bao, caån thaän ñem boû voâ thuøng, xong roài, ñem möôøi boán con coøn laïi, veà nhaø khoe ruøm beng. Cuõng caùi thuøng thô ræ seùt naày ñaõ chöùng kieán caûnh toâi boû töøng böùc thô maøu hoàng yeâu ñöông aám aùp, töøng böùc thô maøu xanh hy voïng töông lai, gôûi ñeán moät coâ baïn gaùi ñeïp ñeõ deã thöông naøo ñoù maø chöa quen, tay run run, troáng ngöïc ñaäp thình tòch, maét laám leùt ngoù tröôùc ngoù sau, sôï luõ baïn quen baét gaëp. Caùi thô ñaõ boû voâ thuøng maø coøn ngoù hoaøi, cöù lo sôï maát -xa soâng caùch nuùi lôû vôøi. gôûi thô sôï laïc gôûi lôøi sôï queân.
Toâi ñaïp xe voøng qua beân kia chôï. Ngöôøi buoân keû baùn löa thöa. Ñuùng laø caûnh chôï chieàu. Muõi toâi ngöûi ñöôïc caùi muøi chôï caù quen thuoäc. Muøi khoâ caù maën, muøi maém, muøi cuû caûi muoái, muì tro dieâm, muøi ñöôøng theû, muøi thuoác baéc...vaø haøng traêm thöù muøi khaùc troän laãn nhau, queän laáy nhau, taïo cho khoâng khí nôi ñaây coù moät caùi gì gaàn guõi thaân yeâu. Toâi ñaõ hít thôû maáy chuïc naêm qua, töø thöôû beù thô cho tôùi khi khoân lôùn. Caùi hôi höôùng ñoù noù ñaõ aên taän vaøo buoàng tim thôù phoåi. Toâi tin chaéc raèng neáu phaûi xa nôi ñaây, taïm nguï ôû moät phöông trôøi voâ ñònh naøo ñoù, toâi vónh vieãn khoâng bao giôø tìm thaáy ñöôïc caùi dö vò cuûa nhöõng ngaøy thô aáu.
Ñeâm ñeâm caùnh ruïng laàu ngaø
Moät trôøi ly bieät ñeå giaø nhôù thöông (Vuõ Hoaøng Chöông ) Chieác xe laên baùnh chaàm chaäm treân ñöôøng phoá. Beân naày laø ñöôøng Nguyeãn
Thaùi Hoïc, beân kia laø Ñoaøn Traàn Nghieäp. Cuõng thôøi laø nhaø cöûa phoá xaù ngaøy
xöa, nhöng coù veû gì tieâu ñieàu xa vaéng. Môùi boán naêm, möa naéng ñaõ laøm cho gaïch voâi aåm moác xaùm ñen, tang toùc buoàn thaõm. Nhìn nhöõng böôùc chön ngöôøi ñi laïi treân heø phoá, toâi nhö thaáy ñöôïc noãi chòu ñöïng ñaày cay ñaéng trong caùi daùng haáp taáp, voäi vaøng hay ngaäp ngöøng, ñaén ño. OÂi ! Nhöõng ngöôøi daân voâ toäi ñaùng thöông cuûa moät ñaát nöôùc "anh huøng". Treân ñöôøng Tröng Vöông, tieäm vaøng Tín Thaønh cao ba töøng bò tòch thaâu, ñöôïc ñoåi thaønh Phoøng Y teá Thò Xaõ. Ñaõ gaàn xeá chieàu vaäy maø bònh nhôn vaãn coøn kieân nhaãn saép haøng, ñöùng daøi ra tôùi ngoaøi saân. Nhieàu em beù trô xöông naèm laû ngöôøi thieâm thieáp treân tay meï. Nhieàu cuï giaø khaên aùo baïc maøu hom hem, coøm coõi, nhaãn nhuïc saép haønh chôø ñôïi tôùi phieân mình.
Qua ñöôøng Huøng Vöông coù tröôøng trung hoïc Nguyeãn Traõi thöông yeâu ngaøy xöa, toâi haøng ngaøy hai buoåi ñi veà, vôùi bao thaày baïn thaân thöông, bao moäng mô moät thôøi môùi lôùn, baây giôø trôû thaønh Phoøng Giaùo Duïc. Haøng döøa xanh maùt ruû boùng trong saân, ñaõ ñöôïc ñoán ñi thay vaøo ñoù laø saân ñaùnh boùng chuyeàn, treo caùi löôùi raùch giaêng ngang, giaønh cho coâng nhaân vieân chöùc nhaø nöôùc chôi ñuøa. Raûi raùc coù caùc caùn boä deùp raâu noùn coái, göông maët laàm laàm lì lì. Toâi nghe ñau nhoùi trong tim. Coù caùi gì maát maùt toån thöông quaù lôùn...Nhö moät thöù tình yeâu raïn nöùt.
Ñaát ñoåi hoa maøu, nhaø ñoåi chuû
Traâu queân muïc töû, ngöïa queân chuoàng. (Nguyeãn Bính)
Khoâng, caûnh tuy ñoåi thay, ngöôøi ñoåi thay nhöng loøng toâi khoâng thay ñoåi. Daàu
ngöôøi ta coù baén phaù, ñaäp naùt, ñoát chaùy heát caû caùi tænh Bình Döông naày nhöng
trong toâi vaãn coøn hoaøi, coøn huyõ hình aûnh chôï Phuù Cöôøng baèng beâ toâng coát saét
ñoà soä vôùi caùi thaùp ñoàng hoà cao söøng söõng, doøng soâng Saøi Goøn uoán khuùc
laëng lôø troâi töø thaønh Saêng Ñaù xuoáng, mang theo trong doøng vaãn ñuïc töøng deà luïc bình xanh xanh, troå boâng tim tím, doác OÂng Coø thoai thoaûi, im maùt hai haønh caây sao cao vuùt, doác nhaø thöông coù tröôøng Nam Tænh Lî Chaâu Thaønh, coù nhaø thôø baèng ñaù hoa cöông, moãi khi heø ñeán, haøng phöôïng vó troå hoa ñoû röïc, reàn reàn tieáng ve.
Trong ñaàu oùc toâi nhöõng ngaøy thaùng ngaây thô ñoù thaàn tieân quaù. Nhöõng hình
aûnh nhö vaäy ngaøn ñôøi trong toâi khoâng phai nhaït chuùt naøo. Noù ñaõ thaám vaøo tim
oùc, vaøo töøng teá baøo töø laâu laém. Chaéc töø hoài coøn ôû truoàng taém möa. chaïy
löôïm xoaøi, löôïm oåi ruïng trong nhöõng côn möa gioâng, giaønh giöït nhau la heùt vang raân töø ñaàu laøng cho tôùi cuoái xoùm.
OÂi, Bình Döông thaân yeâu cuûa toâi, chæ vaøi ngaøy nöõa thoâi, toâi phaûi baét buoäc
ñöùt ruoät maø xa lìa. ÔÛ ñoù toâi coù bieát bao nhieâu baïn beø maø göông maët xanh xao,
maøu rau nhieàu hôn maøu thòt caù. ÔÛ ñoù toâi coù bieát bao nhieâu kyû nieäm thôøi thô
aáu, bao gaén boù cuûa moät thôøi moäng mô, bao tin töôûng cuûa moät thôøi thaønh ñaït.
Laøm sao toâi coù theå ra ñi maø khoâng bòn ròn, xoùt xa!
Toâi cuõng muoán ñi moät voøng thieät xa, ñeå nhìn cho heát nhöõng con ñöôøng doác
khuùc khuyûu quanh co, buøn sình trôn trôït cuûa caùc haàm ñaát seùt ôû Loø Cheùn, caùc
con ñöôøng laøng keûo keït tieáng ñoït tre ñong ñöa mieät Xuaân Hieäp, nhöõng con ñöôøng ñaát ñoû ngoaèn ngoeøo im maùt boùng caây aên traùi mieät Gieáng Maùy, Caàu OÂng
Ñaønh, nhöõng lieáp rau ngaùt xanh, nhöõng bôø nöôùc ñaày rong ñuoâi choàn trong vaét
mieät Phuù Vaên roài voøng leân caùc ngoïn ñoài cao mieät Baø Luïa ñeå nhìn trôû laïi doøng
soâng Saøi Goøn chaûy uoán khuùc laëng lôø qua tænh lî. Toâi muoán gaëp heát taát caû
nhöõng ngöôøi quen bieát, taát caû baïn beø thaân yeâu, ñeå noùi caâu giaû bieät. Nhöng
laøm sao, laøm sao ñöôïc!
Toâi khoâng theå noùi gì heát. Gaàn treân boán naêm nay roài toâi soáng im laëng, vaät vôø
thu mình nhö moät caùi boùng môø, laëng thinh caâm nín. Moät chuùt ñoäng tónh cuõng
khoâng daùm. Ngöôøi ta hoaøi nghi, xoi moùi, rình moø. Toâi khoâng theå noùi baát cöù ñieàu gì, daàu chæ laø lôøi töø giaû. Neáu noùi ñöôïc thoaûi maùi thì ñaâu caàn phaûi ra ñi laøm gì ! Ñuùng roài, neáu noùi ñöôïc thoaûi maùi thì ñaâu caàn phaûi ra ñi !!!
Giôø naày döôùi aùnh naéng thoi thoùp cuûa buoåi chieàu saép taét, toâi nhìn trôû laïi Bình Döông cuûa toâi, moät laàn. Moät laàn cho thaät roõ, thaät kyõ nhöõng caûnh vaät, maøu saéc, aâm thanh, muøi vò... Toâi muoán oâm heát, thu heát, ghi nhaän heát trong tim, trong oùc, bôûi vì taát caû seõ vónh vieãn maát ñi khi toâi caát böôùc leân ñöôøng. Mai kia khi toâi ñi roài thì töông lai keå nhö muø mòt, quaù khöù trôû thaønh chieâm bao ! Bình Döông baây giôø, Bình Döông cuûa ai ?
Chuyeán xe ñoø quoác doanh Ñoàng Hieäp sôn ñoû, chuyeán cuoái cuøng trong ngaøy
Boà Ñeà cuûa tænh lî buoàn hiu, aûm ñaïm, döôùi aùnh naéng thoi thoùp cuûa buoåi chieàu
saép taét. Maøu naéng vaøng voït, laãn trong laøn gioù thoaûng caùi hôi höôùm cuûa bieät ly.
Loøng toâi chuøn xuoáng, nhaáp nhoâ theo töøng caên nhaø, töøng mieáng vöôøn, töøng
khuùc quanh cuûa con phoá nhoû. Taát caû ñoái vôùi toâi quen thuoäc quaù. Ngang qua
nhieàu xoùm laøng hai beân ñöôøng, nhaø nhaø coøn treo ñaày côø ñoû sao vaøng cuûa ngaøy
leã vöøa qua chöa kòp gôõ. Cuõng coù theå vì chöa coù lònh neân chöa ai daùm laáy
xuoáng. Chieàu nay ñaâu coù gioâng baõo maø sao loøng toâi ñaày maây giaêng, trôøi
khoâng möa maø maét toâi öôn öôùt. Toâi coá nhoaøi ngöôøi qua khung cöûa xe ñeå nhìn cho roõ, cho kyõ, nghe töø trong coõi loøng caâu haùt ngaøy xöa:
"Ra ñi laø söï ñaùnh lieàu, möa mai naøo bieát naéng chieàu naøo hay. " Baây giôø laø naéng buoåi chieàu, toâi saép phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng côn möa gioâng buoåi saùng. Lieäu toâi coù ñuû nghò löïc ñeå choáng choûi vôùi gioù taùp möa sa chaêng ? Loø doø toâi môû caùi xaùch tay döôùi choã ngoài, ñeå tìm caùi khaên nhoû. Toâi thaáy moät huû daàu cuø laø lôùn, chai Nhò Thieân Ñöôøng, maáy goùi thuoác caûm, thuoác ñau buïng, cuøng moät vó thuoác oùi möõa... Nhö moät doøng suoái traøn khoâng chaën laïi ñöôïc, nöôùc maét toâi töï nhieân traøo ra, raøn ruïa. Nhöõng gioït nöôùc maét chaûy daøi treân goø maù, rôi xuoáng mieäng, maën ñaéng. Cuõng may toâi coù mang caùi kieáng ñen, neân khoâng ai thaáy. Maáy moùn toâi vöøa thaáy ñöôïc ñoù laø cuûa maù toâi, hoài saùng naày, chính tay baø ñaõ ñeå voâ.
Chuyeán ñi quaù haáp taáp neân toâi khoâng kòp chuaãn bò gì heát. Luùc gaàn tröa hai
ñöùa em, Tuyeát vaø choàng noù töø Saøi Goøn veà. Hai ñöùa chun voâ nhaø baèng coång
sau nhanh nhö moät luoàng gioù, haáp taáp baùo cho hay laø chuyeán vöôït bieân saép khôûi haønh, vôï choàng toâi vaø caùc em coøn laïi ôû Bình Döông, phaûi xuoáng Saøigoøn ngay trong chieàu nay ñeå saùng mai ñi Baïc Lieâu, chuyeán xe sôùm nhöùt trong ngaøy. Laøm sao kòp, tuy ñaõ bieát laø seõ ñi nhöng cöù töôûng laø ít nhöùt phaûi naêm, ba tuaàn nöõa. Töï nhieân tay chön quyùnh quaùng, toâi chaïy ra nhaø tröôùc, ñöùng nhìn caùi baøn vieát, caùi tuû roài ra sau, voâ phoøng nguû, nhìn caùi giöôøng, caùi tuû aùo, roài chaïy leân laàu, taàn ngaàn ñöùng laëng nhìn caùi tuû saùch. Doïc theo töôøng, caïnh baøn thôø toå tieân giöõa nhaø, laø caùi tuû saùch baèng caåm lai thieät lôùn. Ñôøi toâi ñoù ! Caùi tuû saùch haèng naâng niu, oâm aáp, giöõ gìn, baây giôø noù ñaõ troáng trôn. Saùch vôû bò tòch thu töø nhöõng naêm tröôùc. Töøng ñoaøn ngöôøi laï maët, thoâ loã, tuùa voâ nhaø, luïc loïi, böôi moùc töù tung, cuoái cuøng böng ra xe töøng choàng saùch vôû, taïp chí, tranh aûnh ñuû loaïi. Hoï ñaõ röùt ñi töøng coõi loøng toâi. Treân maáy ngaên ñaày buïi, baây giôø chæ coøn loûng choûng naêm ba boä saùch chöõ nho xöa, vì khoâng ñoïc ñöôïc neân hoï quaêng boû laïi. Ñaây ñoù phaát phô vaøi maøng nheän moûng, buïi baùm giaêng giaêng. Ñôøi toâi khoâng theå thieáu saùch vôû. Ñi ñaâu thì ñi, laøm gì thì laøm, cuõng phaûi coù moät cuoán keá beân. Taïi sao khoâng löïa moät cuoán ñem theo laøm kyû nieäm ? Saùch gì cuõng ñöôïc. Ngöôøi ta vöôït bieân ñem theo vaøng baïc, ngoïc ngaø, chaâu baùu, taïi sao toâi khoâng ñem theo saùch ?
Quyeát ñònh xong, toâi löôùt nhìn moät laàn choùt nhöõng töïa saùch thaân yeâu. Boä
Khang Hi töï ñieån daày mo ñeå caïnh boä Töù Thô bìa ñoû, in hình coã chieán xa ngöïa keùo, beân treân coù che caây loïng troøn, quyeån Dòch Kinh Baïch Thoaïi Taân Giaûi, Thi Kinh Baïch Thoaïi Chuù Giaûi bìa ñen, giaáy moûng in thaïch baûn. Maáy quyeån tieåu thuyeát Ñöôøng Cung Nhò Thaäp Trieàu, Thanh Cung Thaäp Tam Trieàu, Tam Quoác Chí, Hoàng Laâu Moäng, Luïc Daõ Tieân Tung, Lieâu Trai Chí Dò, Ñöôøng Thi Tam Baùch Thuû naèm ñöùng ngaõ nghieâng beân caïnh maáy cuoán Trung Quoác Vaên Hoïc Söû Giaûn Yeáu, Coå Vaên Quan Chæ, Coå Vaên Bình Chuù, chöõ ñoàng nhoû nhö con kieán. Toâi rôø raãm töøng cuoán, töøng cuoán, roài caàm leân boä Töø Nguyeân. Ñoù laø boä töï ñieån ñöôïc in ôû Thöôïng Haûi Tieâu Cuïc, toâi ñaõ mua ôû Chôï Lôùn, luùc môùi baét ñaàu hoïc chöõ nho vôùi giaù raát maéc, bìa ñoùng baèng vaûi daày, giaáy traéng mòn, moûng tanh. Nhöng laïi ñeå xuoáng. Hai quyeån thöôïng vaø haï, moãi quyeån treân caû ngaøn trang, naëng quaù. Tuy raèng noù quí thieät, nhöng laøm sao oâm xaùch ñem theo.
Nhìn nhöõng quyeån naày, toâi nhö thaáy ñöôïc nhöõng ngaøy thaùng ôû Vaên Khoa
Nguyeãn Trung Tröïc, ôû Sö Phaïm Coäng Hoaø. Nhöõng ngaøy thaùng soáng ñôøi sinh vieân haïnh phuùc bieát bao nhieâu!
ÔÛ ñoù toâi coù ñöôïc nhöõng baïn thaân, nhöõng vò thaày quí meán. Thaày Leâ Ngoïc Truï
ñôn giaûn trong neáp soáng cuûa ngöôøi hoïc giaû, luùc naøo cuõng thoaûi maùi, caëp kieáng
giaø thöôøng xeà xeä treân soùng muõi, caùi muõi lôùn saàn suøi, ño ñoû nhö traùi caø chua.
Ngaøy nhaäp hoïc, toâi ñaõ laàm thaày vôùi oâng tuøy phaùi, ñeán khi vaøo lôùp môùi bieát
mình ñoaùn ngöôøi qua caùch aên maëc laø ngu ngoác heát söùc. Töø ñoù tôùi sau, luùc naøo
toâi cuõng nhôù hoaøi caâu " ngoïc truï bình thieân ". Thaày Nghieâm Toaûn maäp ngöôøi,
luøn thaáp, daùng ñi beä veä, mieäng hôi hoâ, taùnh chöõng chaïc, nghieâm nghò maø oân
hoaø. Toâi chöa bao giôø thaáy thaày loä veû noùng giaän. Ngoài döôùi baøn hoïc nhìn leân,
daùng veû thaày töø toán, thong dong. Thaày Nguyeãn Ñaêng Thuïc, oám cao dong doûng,
loøng baøn tay ñoû nhö son, caøng giaûng caøng huøng hoàn löu loaùt. Coù ñieàu moân Trieát Ñoâng Phöông sao maø hôi khoù hieåu roài cuoái cuøng thaønh ra khoâng hieåu! Toâi voán suoát ñôøi nghe tôùi moân naày laø sôï. Cuï ngheø Nguyeãn Só Giaùc thieät oám, thieät nhoû vaø thieät giaø. Coù theå cuï ñaõ treân chín möôi roài khoâng chöøng, ngöôøi cuï moûng
manh, nheï höûng. Maét cuï haàu nhö gaàn loaø, moãi laàn ñoïc chöõ phaûi duøng kieáng luùp. Cuï cöû Thaåm Quyønh tuy tuoåi cuõng ñaõ cao nhöng coøn traùng kieän, luùc naøo quaàn aùo cuõng phaúng phiu. Suoát maáy naêm hoïc, toâi chöa bao giôø thaáy cuï ngoài. Coù anh baïn phuï ñeà Vieät Ngöõ -cuï Quyønh khoâng ngoài vì sôï quaàn nhaên! Moãi laàn noùi chuyeän vôùi cuï laø phaûi duøng chöõ "baåm" chôù khoâng neân duøng chöõ "thöa" vì nhö vaäy, môùi ñuùng laø con nhaø gia giaùo. Hoûi ra môùi bieát, coù moät thuôû cuï ngoài Toång Ñoác Haø Ñoâng ! Cuï Vuõ Huy Chieåu, ñaäu Tuù Taøi keùp nhöng taøi hoa raát möïc, tuy ñoâi maét ñaõ leøm nheøm nhöng moãi laàn cuï vieát xong moät baøi vaên chöõ Haùn treân baûng ñen, toâi nhìn say meâ ngaây ngaát. Nhöõng neùt chaám, pheát, soå tung hoaønh, bay böôùm, ñeïp nhö nhöõng laù tre ñan vaøi nhau...
OÂi ! tuoåi hoa nieân thoaùng nhanh nhö côn gioù. Môùi ñaây ngaøy naøo maø ñaõ gaàn hai möôi naêm. Toâi caàm laáy heát cuoán naày tôùi cuoán kia, cuoái cuøng roài choïn laáy boä saùch boùi cuûa gia ñình. Ñoù laø moät boä saùch xöa laém roài, cuû kyû, taû tôi. Khoâng
bieát töø ñôøi naøo, trong nhaø ñaõ coù boä saùch naày, khi lôùn leân ñaõ coù noù treân baøn
vieát cuûa ba toâi. Saùch goàm coù saùu cuoán moûng nhoû, in baèng baûn caây khaéc tay,
neùt chöõ raát thoâ sô, giaáy baïch moûng tanh, xeáp ñoâi laïi laøm moät tôø, maøu giaáy ñaõ
oá vaøng ngaø ngaø, moái moït aên luûng nhieàu choã thaønh nhöõng ñöôøng ngoaèn ngoeøo,
ñen ñuûi. Ñoù laø quyeån " Taêng San Boác Dòch" cuûa Daõ Haïc Laõo Nhôn. Toâi beøn
caàm xuoáng nhaø döôùi, kieám giaáy ni loâng bao laïi thaønh nhieàu lôùp, duøng baøn uûi
ñoát cho dính khaén caùc moái raùp, neáu coù bò nöôùc bieån thaám vaøo, noù cuõng khoâng
muïc ñöôïc. Boä saùch ñaõ laâu naêm laém roài, khoâng theå ñeå cho noù hö raùch theâm.
Caùc quyeån khaùc, coù tieàn coù theå mua laïi ñöôïc, ôû Hoàng Koâng, Ñaøi Loan thieáu g!
Quyeån naày thì khoâng. Caùi giaù trò khoâng phaûi laø ôû noäi dung cuûa noù maø laø kyû
nieäm cuûa gia ñình. Ñaõ bao laàn oâng toâi, baùc toâi, ba toâi, ñaõ caàm leân, laät ra coi tôùi coi lui, ngaâm nga töøng caâu phuù caâu thô, ... roài baây giôø tieáp tuïc tôùi toâi nöõa. Neáu ñeå laïi, maáy traêm trang giaáy baïch chæ ñuû cho maáy oâng ghieàn duøng quaán thuoác huùt trong vaøi tuaàn!
Luùc ñoù thì Duyeân vöøa ôû tröôøng veà. Toâi beøn cho hay chuyeán ñi. Naøng nghe tin
nhö töø cung traêng rôùt xuoáng, cuõng nhö toâi ban naûy, naøng khoâng bieát laáy gì boû gì. Cuoái cuøng roài hai vôï choàng gom goùp chuùt ñænh quaàn aùo, tieàn baïc, ñoà vaät duïng tuøy thaân caàn thieát haøng ngaøy. Nhieàu nhöùt laø thuoác men cho ñöùa con trai nhoû, thaèng Taâm Bi môùi vöøa taäp ñi laåm ñaåm. Moùn naøo cuõng tieác, muoán mang theo heát. Maø laøm sao ñöôïc, ñi troán chôù boä ñi du lòch sao ! Khi hai caùi gioû xaùch tay cuûa toâi vaø Duyeân ñaõ ñaày, saép ñöôïc ñoùng kín thì maù toâi töø trong phoøng ñi ra, caàm moät môù thuoác nheùt voâ theâm, mieäng daën doø:
-Hai con raùn giöõ maáy moùn thuoác naày. Ñi ñöôøng xa, bònh hoaïn loâi thoâi, coù noù
cuõng ñôõ, hoång coù ba maày vôùi tao theo, ruûi tuïi baây ñau yeáu, khoâng bieát roài laøm
sao xoay trôû ?
Maù toâi nhö vaäy ñoù, luùc naøo baø cuõng coi toâi nhö coøn nhoû xíu, thaáy coù boån
phaän phaûi chaêm soùc, nuoâi naáng, daïy doã, ngay caû khi toâi ñaõ coù vôï coù con. Noùi
xong, baø giaèng laáy thaèng Bi, oâm chaët noù vaøo loøng. Toâi nhìn leân traàn nhaø, maáy
ngoïn ñeøn oáng traéng hình nhö khoâng coøn song song maø chuùng chaäp choaïng ñaâm
xieâng vaøo nhau. Ba toâi ñöùng caïnh beân huùt thuoác lieân mieân. OÂng baát ñoäng nhö
pho töôïng, im lìm khoâng noùi naêng. Coù leõ hình aûnh toâi boàng con ñi vöôït bieân tröa nay, gioáng y nhö hình aûnh boán möôi naêm veà tröôùc, töø bôø soâng Döông Ñoâng cuûa haûi ñaûo Phuù Quoác xa xoâi, oâng ñaõ aúm toâi theo ghe baàu maø veà ñaát lieàn ñeå chaïy giaëc Nhöït Boån. Toâi nghe ñau nhoùi trong loøng. Caên nhaø roäng rinh, töø laâu roài noù ñaõ troáng trôn. Cuõng may laø coøn coù anh em tuïi toâi, quaây quaàn aám aùp. Baây giôø xuùm ruû nhau ñi nhö ñaøn chim töù taùn, xao xaùc bay lìa toå. Caùi toå roäng theânh thang chæ coøn coù hai con chim giaø ngô ngaùc, bô vô. Roài ñaây ai lo côm nöôùc, ai ñôõ ñaàn vieäc nhaø vieäc cöûa, bònh hoaïn ai lo chaêm soùc thuoác thang?
Ba maù toâi ñoù, hai oâng baø giaø da deû nhaên nheo nhö voû caây sao, caây daàu, löng
coøng goái moõi, soáng ñaõ treân baûy möôi naêm trong caùi cuoäc ñôøi ñau khoå ñaày
nöôùc maét naày. Baây giôø moät laàn nöõa, chöùng kieán baày con chaùu ñöùt ruoät ra ñi
ñeå ñeán moät phöông trôøi xa xoâi naøo ñoù, maø töông lai chöa bieát theá naøo ?
Toâi baát chôït oâm laày hai ngöôøi maø khoùc ngaát nhö moät ñöùa con nít leân ba.
Nhöõng doøng nöôùc maét traøo ra nhö suoái, khoâng kìm laïi ñöôïc. Ba toâi noùi trong noã
ngheïn ngaøo:
-Ñeå tuïi baây ñi, tao ñöùt töøng khuùc ruoät, nhöng bieát laøm sao baây giôø " -ngöôøi ta
khoâng ñeå cho gia ñình mình soáng yeân.
OÂi " Tình cha meï thöông con ñeå ñaâu cho heát. Baây giôø ngoài treân xe, toâi luïc loïi trong xaùch tay ñeå kieám caùi khaên, baát ngôø ñuïng phaûi maáy moùn thuoác maø maù toâi ñaõ nheùt theo. Boãng döng toâi thaáy choaùng vaùng quay cuoàng, ñaàu oùc loän xoän, lung tung, roái beng nhö nuøi chæ. Nhöõng hình aûnh chaäp choaïng raùp noái. Thaáp thoaùng ñaâu ñaây, toâi thaáy caùi nhaø caån gaïch söù traéng soá 16 ñöôøng Nguyeãn Thaùi Hoïc, thò xaõ Phuù Cöôøng coù ba toâi ñeo kieáng giaø, aùo sô mi traéng ngoài baùn thuoác, maù toâi aùo baø ba traéng, quaàn laõnh ñen,xaùch gioû maây ñi chôï. Loái xoùm coù chuù tö Vuõ Vaên Lö, oám oám cao cao ngoài treân chieác gheá treùo baèng da ñeå ñoùng giaøy, coâ hai Hieäp Thaønh maäp phuïc phòch môû tieäm caàm ñoà, coâ hai Hieäu traéng treûo, dòu nhieãu beân tieäm thuoác taây, oâng Myõ Kieàu coù taät chön ñöùng eïo mình moät beân, uoán toùc cho khaùch, baùc Hai Ñöùc Hoaø maäp maïp, baùn saét baùn ñinh. Treân doác nhaø thöông, mieät Böng Caûi, coù caùc baïn toâi, anh Höng, anh Thaïnh, anh Phuùc, anh On, taát caû quaây quaàn thaân aùi, keå chuyeän buoàn vui ñôøi daïy hoïc vaø nhöõng ñöùa hoïc troø thaân yeâu nöõa, chuùng ñang hoïc taäp noâ ñuøa ôû saân tröôøng.
Toâi thaáy heát, raát roõ nhöõng kyû nieäm cuûa treân ba möôi maáy naêm soáng yeân vui ôû caùi vuøng ñaát traùi ngoït caây laønh naày. Toâi cuõng nhìn thaáy nhöõng chieác xe thoå moä giaø nua chaát ñaày gioáng gaùnh, loïc coïc, loïc coïc chaïy treân nhöõng ñöôøng ñaát ñoû ngoaèn ngoeøo Töông Bình, Beán Theá, Myõ Haûo, hai beân laø ruoäng raåy xanh maùt. Nhöõng ngöôøi ñaøn baø lam luû taàn taûo xuoâi ngöôïc, nhöõng ngöôøi daân queâ ngheøo khoå, dang naéng daàm söông, vun xôùi nhöõng luoáng rau xanh...
Cuoäc ñôøi toâi ñoù. Noù gaén chaët vaøo nhöõng hình aûnh thieät ñôn sô, thieät taàm
thöôøng nhöng ñaày ñuû quaù, thaân thöông quaù. Toâi coøn öôùc muoán gì hôn ? Vaäy maø
ñeán gaàn nöûa cuoäc ñôøi, baét buoäc phaûi ñaønh ñoaïn ra ñi, ñeå ñeán hay khoâng ñeán,
moät goùc bieån chaân trôøi xa laï naøo ñoù, khoâng cha meï, khoâng ngöôøi thaân, khoâng
baïn beø, roài seõ soáng chung vôùi nhöõng ngöôøi khoâng cuøng maøu da, khoâng cuøng
tieáng noùi... Toâi khoâng theå töôûng töôïng roài seõ ra sao nöõa !
Duyeân chaéc cuõng mang taâm traïng roái bôøi, naøng cuõng uû ruû khoâng keùm, töø khi
caát böôùc ra khoûi nhaø tôùi giôø khoâng nghe noùi naêng. Xe ñaõ qua khoûi quaän Laùi
Thieâu, ngang qua loø ñöôøng Vónh Phuù, nhöõng thöûa ruoäng mía nguùt ngaøn, xanh ngaên ngaét, muøi nöôùc cheø ngaøo ngaït thoaûng vaøo loøng xe, moät taám baûng to ñöïng beân ñöôøng ñeå laøm ranh giôùi Bình Döông vôùi Gia Ñònh. Boán chöõ sôn xanh ñaäm neùt " Heïn ngaøy taùi ngoä " ñaäp maïnh vaøo maét, khieán toâi baøng hoaøng. Duyeân nghieâng qua tai, noùi thieät nhoû:
-Vónh bieät Bình Döông phaûi khoâng anh ?
Bình Döông baây giôø nhö moät coá nhôn, saép rôøi xa trong maét nhöng khoâng phaûi
trong loøng, laøm sao coù theå deã daøng phai laït ñöôïc, daàu ôû choán nghìn truøng vôøi
vôïi.
Maëc cho tim luïn, daàu hao cuõng chôø
-Khoâng phaûi ñaâu em, anh hy voïng chæ laø taïm bieät.
No comments:
Post a Comment