VAØ HOAØ ÑAØM PARIS
(Vieát taëng Ñaïi hoäi Toaøn quaân) Nhaø xuaát baûn Simon & Schuster, New York, vöøa cho phaùt haønh vaøo ñaàu naêm nay quyeån hoài kyù môùi Ending the Vietnam War (EVNW) cuûa cöïu Ngoaïi tröôûng Henry Kissinger, daøy 365 trang, vaø ñeà taëïng cho coá Ñaïi söù taïi Saigon Elsworth Bunker vaø töôùng Creighton Abrams, nguyeân Toång tö leänh Quaân ñoäi Hoa kyø ôû Vieät Nam.
Saùch goàm coù 14 chöông, ñuùc keát caùc taøi lieäu chính ñaõ trình baøy trong boán hoài kyù tröôùc cuûa oâng :White House Years(1979), Years of Upheaval (1982), Diplomacy (1994) vaø Years of Renewal (1999), vaø boå tuùc vôùi nhöõng nhaän ñònh môùi, döïa vaøo caùc thöû thaùch gaàn ñaây cuûa Hoa kyø treân theá giôùi. Ñoái vôùi caùc ñoäc giaû goác Vieät, phaàn boå tuùc naøy – maø nhaø xuaát baûn meänh danh The Definite Account, Baûn Töôøng trình Döùt khoaùt - môùi ñaùng chuù yù. Khoái diaspora Vieät, ñuùng theá, ñaõ pheâ bình khaù nhieàu, vôùi ít thieän caûm, chuû tröông cuõng nhö caùc taùc phaåm tröôùc cuûa Kissinger.
Trong trang phi loä cuûa EVNW, Kissinger (K) xaùc nhaän chieán tranh taïi VN ñaõ gaây ly taùn traàm troïng trong noäi boä Hoa kyøvaø coù theå xem nhö moät cuoäc Noäi chieán thöù hai, civil war , sau cuoäc Noäi chieán Nam Myõ choáng Baéc Myõ (1642-1646).
Thaät vaäy, trong lòch söû cuûa sieâu cöôøng naøy, ñaây laø cuoäc chieán daøi nhaát ( 30 naêm, töø 1945 ñeán 1975, gaây ñaûo ñieân cho boán nhieäm kyø Toång thoáng), xa ñaát meï nhaát, khoâng lieân heä vôùi nhöõng quan nieäm quoác phoøng coå ñieån cuûa Hoa kyø vaø ñaõ thay ñoåi khoâng ít taân chính saùch ñoái ngoaïi. Theo lôøi cuûa K, Vieät Nam «ñaõ trôû thaønh moät loã ñen, «a black hole» trong kyù öùc lòch söû Hoa kyø.»
Nôi trang 552 vaø keá tieáp, K thuù nhaän raèng ñeán nay. oâng vaãn bò aùm aûnh bôûi caûnh suïp ñoå cuûa Chính phuû Saigon vaø cuoäc di taûn hoãn loaïn cuûa quaàn chuùng Vieät. K keå laïi cuoäc ñieän ñaøm vaøo hai giôø tröa ngaøy 29.4.1975 giöõa oâng vaø Boä tröôûng Quoác phoøng James Schlesinger ñeå laáy moät soá quyeát ñònh khaån caáp nhö gia taêng soá maùy bay tröïc thaêng CH-53s töø 13 leân 19 ñeå boác laøn soùng ngöôøi traøn ngaäp khuoân vieân Toaø ñaïi söù Hoa kyø; thoâng baùo cho George Meany, chuû tòch AFL-CIO hay caùc nhaân vaät choùp bu cuûa Toång Lieân ñoaøn Lao coâng VN ñöoïc an toaøn; chuyeån leänh cuûa Toång thoáng Ford cho ñaïi söù Graham Martin phaûi rôøi töùc khaéc nhieäm sôû vôùi lôøi nhaén nhuõ rieâng cuûa K: «Chuùng toâi caàn nhöõng ngöôøi anh huøng cuûa chuùng toâi trôû veà Hoa Thònh Ñoán. Khoâng coøn bao nhieâu anh huøng taïi ñaây! (trang 548).» K ghi: Graham taùnh tình kieâu haõnh, thöôøng caûi lyù, laém khi böôùng bænh, cöông quyeát vaø taän tuïy vôùi chöùc vuï. Tröôùc ñoù, oâng ñoøi ôû laïi Saigon
vôùi hai ngöôøi tình nguyeän ñeå chu toaøn cuoäc di taûn daân Myõ vaø Vieät. Nhöng Toaø Baïch OÁc khoâng muoán oâng bò Quaân Baéc Vieät baét laøm con tin. Trong voøng hai hoâm, Ñs Martin cho di taûn ñöôïc 50,000 daân Nam Vieät vaø 6,000 Myõ kieàu. Martin maët muõi bô phôø, giöõa côn soát naëng. rôøi Saigon ngaøy 30.4.1975 ñuùng 4 giôø 58 saùng treân chieác tröïc thaêng choùt ñöa oâng ra chieán haïm USS Blueridge boû neo taïi Thaùi Bình Döông. Luùc ñoù 129 thuûy quaân luïc chieán Hoa kyø (coù traùch vuï baûo veä cuoäc di taûn) bò keït laïi khoâng bieát vì lyù do gì. Bôûi theá, phaûi toå chöùc moät cuoäc khoâng vaän helo-lift ñeå caáp cöùu hoï. Hai giôø sau, nhöõng chieác xe taêng Baéc Coäng tieán vaøo Dinh Ñoäc laäp ñeå giaûi taùn Chính phuû Döông Vaên Minh vaø ñoåi teân Saigon ra Thaønh phoá Hoà Chí Minh.
Chuùng toâi choïn phaân tích phaàn boå tuùc vaø caäp nhaät hoaù cuûa quyeån hoài kyù EVNW veà hai ñeà muïc: 1) Kissinger bình phaåm Toång thoáng Thieäu 2) Nhöõng baøi hoïc töø chieán tranh Vieät Nam.
Döôùi ñaây laø baøi ñaàu : TT Nguyeãn Vaên Thieäu vaø Hoaø ñaøm Paris.
Trong EVNW, K ñeà caäp nhieàu ñeán TT Thieäu trong laõnh vöïc quaân söï, chính trò vaø ngoaïi giao. Kissinger ghi laïi moät soá nhaän xeùt veà phong caùch caù nhaân vaø «thuû ñoaïn» cuûa nhaø laõnh ñaïo Ñeä nhò Vieät Nam Coïng hoaø. Nhöõng «neùt chaám phaù» naøy laø nhöõng söû lieäu giuùp hieåu theâm moái lieân heä caêng thaúng Vieät-Myõ vaø lyù do tan raõ cuûa lieân minh Hoa Thònh Ñoán -
Saøigon keát thuùc baèng vieäc böùc töû Mieàn Nam VN. Xin toùm taéc nhöõng ñieåm chính sau ñaây:
A- Nhöõng cuoäc ñaáu trí soâi noåi vaø gay gaét.
Nghò hoäi Paris keùo daøi boán naêm, töø 1969 ñeán 1973. Cho ñeán thaùng 7.1972, cuoäc ñaøm phaùn daãm chaân taïi choå sau 174 phieân nhoùm coâng khai vaø 18 phieân hoïp maät. Phaùi ñoaøn Baéc Vieät do Xuaân Thuyû caàm ñaàu nhöng thöïc quyeànï trong tay Coá vaán Leâ Ñöùc Thoï. Phaùi ñoaøn Myõ do K höôùng daãn. Cuoäïc ñoái thoaïi giöõa nhöõng ngöôøi ñieác naøy ñöôïc khai thoâng ngaøy 1.8.1972, trong buoåi hoïp daøi 8 giôø ñoàng hoà. Tröôùc vieãn aûnh Nixon coù hy voïng thaéng ñoái thuû Mc Govern vaø ñaéc cöû nhieäm kyø hai vaøo thaùng 11, Thoï toû ra meàm deõo, taùn thaønh vieäc laäp moät Chính phuû laâm thôøi ba thaønh phaàn, khoâng ñoøi TT Thieäu phaûi töø chöùc, chaáp nhaän thaûo luaän caùc vaán ñeà chính trò vaø chuyeän ngöng baén taïi choå. Tröôùc caùc dieãn tieán aáy,
Nixon thuùc K ñeán gaëp Thieäu taïi Saigon ngaøy 17 thaùng 8 ñeå thoâng baùo vaø chuaån bò taùi nhoùm vôùi Thoï ngaøy 15 thaùng 9 taïi Paris.
Thieäu tieáp K vaø ñaïi söù Bunker taïi Dinh Ñoäc laäp moät caùch «chöõng chac vaø nhaõ nhaën « tröôùc maët Coá vaán Nguyeãn Phuù Ñöùc (ñöôïc K moâ taû chaâm bieám nhö «moät saûn phaåm myõ leä cuûa heä thoáng giaùo duïc Phaùp, chuyeân ñònh nghóa tröøu töôïng, keát luaän laïc ñeà vaø coù taøi caõi böôùng») vaø bí thô Hoaøng Ñöùc Nhaõ («chaùu taâm phuùc cuûa Thieäu, loái 30 tuoåi, phuï taù baùo chí, töøng du hoïc taïi Hoa kyø, tieâm nhieåm göông thaønh coâng cuûa caùc chaøng treû lanh lôïi trong phim xi-neâ, aên baän ñuùng moát Hollywood, töôùng maïo gioáng hao hao Alan Ladd thôøi thanh xuaân, noùi tieáng Anh troâi chaûy vaø vaãn giöõ laïi töø baûn goác Vieät Nam moät khaû naêng möu loïan voâ bieân. an infinite capacity for conspiracy.» K ghi theâm: «Bunker vaø toâi, caõ hai, ñeàu ñoàng yù
raèng (Nhaõ) ñaõ gaây nhieàu raéc roái baèng caùch thoåi phoàng moãi söï hieåu laàm.» (EVNW, trang 310)
K nhaän ñònh khoâng deã gì ñoïc ñöôïc yù kieán thaàm kín cuûa TT Thieäu qua caëp maét «linh hoïat, sparkling» cuûa oâng. Caûm töôûng chung laø TT Thieäu vaø chính phuû Saigon khoâng saün saøng thöông nghò hoaø bình; hôn theá, hoï «coù veõ chaân thöïc lo sôï hoaø bình .» Thieäu baùc boû caùc ñeà nghò, luoân caû ñeà nghò cuûa Myõ veà thaønh phaàn UÛy ban Hoaø giaûi Hoaø hôïp Quoác gia, vì tin Mieàn Nam VN saép «thaéng traän hoaøn toaøn», sau khi töôùng Ngoâ Quang Tröôûng ñaõ taùi chieám thò xaõ Quaûng trò vôùi söï yeåm trôï cuûa khoâng löïc Myõ, gaây thieät haïi cho phaân nöûa löïc löôïng chieám ñoùng cuûa Baéc Vieät, loái 75.000 ngöôøi.
K than cuoäc ñoái thoaïi Saigon – Hoa Thònh Ñoán dieãn tieán nhö «moät vôû bi kòch Hy-laïp, trong ñoù moãi beân vì theo ñuoåi nhöõng nhu caàu rieâng cuûa mình, ñaõ taïo ra nhöõng gì maø chính hoï laïi khieáp sôï nhaát...Thieäu laø moät nhaø aùi quoác vaø moät ngöôøi raát thoâng minh. OÂng ñaõ phuïc vuï xöù sôû oâng trong moät cuoäc chieán taøn khoác vôùi khaû naêng vaø loøng taän tuî...Muïc tieâu cuûa Hoa kyù laø danh döï. Vaán ñeà cuûa Thieäu laø toàn taïi. Thieäu khoâng coù moät giôùi haïn naøo ñeå sai laàm.» (trang 314).
B - TT Thieäu möu trí , ñoùng kòch gioûi vaø phaûn öùng nhieàu caùch.
K vieát: «Chuùng toâi (Hoa kyø) nhaãn naïïi tìm giaûi phaùp. Thieäu laïi aùp duïng chieán thuaät laãn traùnh, elusive tactics. OÂng aáy laéng nghe, neâu caâu hoûi, ñeà nghò söûa ñoåi, thaûo luaän chi tieát thöïc thi nhöng khoâng bao giôø neâu ra moât vaán ñeà gì roû reät ñi thaúng vaøo trung taâm cuoäc thöông thuyeát. OÂng luoân luoân giöõ söï ñoàng yù ôû ngoaøi taàm tay (EVNW, trang 311).
Trong tình caûnh «OÂng noùi gaø, Baø noùi vòt», K vaø Thieäu thoaû thuaän trao ñoåi thoâng ñieäp qua trung gian cuûa Bunker ñeå giaûi quyeát nhöõng ñieåm baát ñoàng. Sau ñoù, Thieäu ruùt vaøo yeân laëng, ñeå cho Nhaõ hoïp baùo ñaû kích muïc tieâu cuûa Myõ vaø luoân caû Bunker. Bunker böïc boäi xin gaëp TT Thieäu nhöng khoâng ñöôïc phuùc ñaùp. Dinh Ñoäc laäp cuõng khoâng traû lôøi nhöõng khoaûn pheâ bình cuûa K veà baûn giaùc thö cuûa Thieâu gôûi cho K. K goïi ñoøn pheùp uø lì naøy Bravado maø K ñònh nghóa: «Bravado laø aùo giaùp cuûa keû yeáu. Ñoù laø moät söï bieåu dieãn hung haêng trong moät tình traïng hoaûøng hoát.» (trang 315 EVNW)
Theo K, naïn nhaân cuûa caùch ñoái xöû «daèn maët» cuûa Chính phuû VNCH laø ñaïi söù Elsworth Bunker, phuïc vuï 5 naêm, döôùi thôøi hai Toång thoáng Myõ vaø Vieät vaø luoân luoân coá gaéng beânh vöïc quan ñieåm cuûa Saigon. Bunker luoân luoân phaûi chôø ñôïi khi xin hoäi kieán vôùi TT Thieäu, bò ñình hoaûn nhieàu phen, vaø thöôøng nhaän ñöôïc nhöõng caâu « traû lôøi aên trôùt, neáu khoâng noùi roû raøng giaû doái, evasive if not downright deceptive answers» Tuy theá Bunker khoâng bao giôø môû mieäng than phieàn (EVNW, trg 346)
Sau khi tieáp xuùc vôùi hai Ngoaïi tröôûng Dobrynin (Moscou) vaø Huang Hoa( Baéc kinh), K nhoùm vôùi Xuaân Thuûy ngaøy 17.10.1972 taïi Paris , thu hoaïch moät soá nhaân nhöôïng veà UÛy ban Hoaø giaûi Hoaø hôïp Quoác gia, chöông trình thay theá vuõ khí cuû taïi Mieàn Nam VN ..vv.. K bay qua Saigon ngaøy 19 thaùng 10 ñeå trình baøy toaøn baûn döï thaûo Thoaû hieäp cho Thieäu. Nixon daën K traùnh chaïm traùn tröôùc ngaøy baàu cöû Toàng thoáng thaùng 11 taïi Hoa kyø. K vaø Bunker phaûi ñôïi 15 phuùt, Hoaøng Ñöùc Nhaõ môøi vaøo phoøng hoïp. TT Thieäu khoâng coù moät lôøi chaøo ñoùn xaõ giao, thaûn nhieân ñoïc vaø khoâng pheâ bình böùc thô rieâng cuûa Nixon do K trao laïi. Xong Thieäu môøi hai vò khaùch Myõ böôùc sang phoøng keá beân ñeå gaëp Hoäi ñoàng An ninh Quoác gia, coù hai ñaïi söù Traàn Kim Phöôïng (Hoa Thònh Ñoán) vaø Phaïm Ñaêng Laâm (Paris) tham döï. Phaùi ñoaøn Hoa kyø coù theâm Phoù Ñs Charles Whitehouse, töôùng Abrams, Ñs Sullivan, W. Lord vaø David Engel). Baàu khoâng khí naëng neà baét
ñaàu. Thieäu tuyeân boá giao cho Nhaõ thoâng dòch maëc duø phiaù VN ñeàu noùi tieáng Anh thoâng thaïo. Nhaõ «baét ñaàu cheá dieåu vai troø cuûa mình, proceeded to mock his role» baèng caùch chæ toùm taéc laïi gaàn phaân nöûa taát caû lôøi thuyeát trình cuûa K. Khi K löu yù veà ñieåm naøy. Nhaõ traû lôøi ngaùo ngoå «I am a master of contraction, Toâi laø moät böïc sö veà khoa caét ngaén!». K ghi: «Nhö thöôøng leä, TT Thieäu hoûi voøng quanh, traùnh ñeà caäp thaúng vaán ñeà hieäp öôùc chính. Baát thaàn, oâng chaát vaán toâi: Hieäp öôùc coù caàn thieát cho chuyeän baàu Toång thoáng Myõ hay khoâng? Toâi lieàn ñoïc cho oâng nghe taøi lieäu vieát tay cuûa Nixon daën toâi: «Do not let the timing be affected by the election.»
Roû raøng Thieäu khoâng muoán kyù sôùm Trong thaâm taâm, Thieäu dö bieát cuoäc du haønh cuûa K taïi Saigon nhaèm muïc tieâu thuùc Thieäu chaáp nhaän ngay hieäp öôùc vì coù lôïi cho öùng cöû vieân Nixon. Thieäu lôïi duïng ñeå ñoøi hoûi moät soá tu chính. Phiaù Hoa kyø than phieàn chíeán thuaät trì höôûn, mua thôøi gian, vaø maäp môø - dilatoriness, procrastination, ambivalence - cuûa chính quyeàn Saigon. (EVNW, trang 350-351).
Ngaøy 21 thaùng 10, Ngoaïi tröôûng Traàn Vaên Laém trao cho K baûn ñeà nghò söûa laïi 23 ñieàu khoaûn trong döï thaûo Hieäp öôùc. Theo chöông trình, K vaø Bunker gaëp laïi Hoäi ñoàng An ninh VNCH luùc 2.30 tröa cuøng ngaøy. Luùc 3 giôø chieàu, Nhaõ ñieän thoaïi ñeå thoâng baùo – khoâng cho bieát lyù do vaø khoâng moät tieáng xin loåi – phieân nhoùm hoaõn ñeán 5 giôø chieàu . «Y hòch theo kieåu caùch cuûa Humphrey Bogart maø coù leõ Nhaõ ñaõ hoïc ñoøi ñaâu ñoù treân maøn aûnh!»,K cay cuù ghi laïi nhö vaäy (EVNW,trang 358).
Ñuùng 5 giôø 30, vaãn khoâng thaáy hình boùng TT Thieäu. Bunker böïc mình keâu Dinh Ñoäc laäp thì ñöôïc traû lôøi Thieäu ñang nhoùm Hoäi ñoàng Noäi caùc. Bunker ñoøi noùi chuyeän vôùi Nhaõ. Vaên phoøng ñaùp: Nhaõ vöøa böôùc ra ngoaøi, khoâng bieát ñi ñaâu.
Moät giôø sau – töùc laø treå gaàn 5 giôø theo öôùc heïn – Thieäu ñieän thoaïi cho Bunker hay Noäâi caùc chöa hoïp xong. 45 phuùt sau, Nhaõ ñieän thoaïi baùo tin Thieäu seõ tieáp K vaø Bunker ngaøy keá tieáp, luùc 8 giôø saùng. Bunker baét beû: «coù söï chaäm treå ít nöûa 24 giôø ñoàng hoà, giôø Hoa Thònh Ñoán.» Nhaõ lieàn gaùt ñieän thoaïi. K vaø Bunker hoûi nhau: «Nhöõng haønh vi xaác xöôïc naøy phaûi chaêng baùo hieäu moät vuï chaïm traùn saép ñeán? Veà vaán ñeà gì?» (EVNW, trang 358-359).
Ñeâm 21 thaùng 10, xaûy ra hai chuyeän heä troïng:
1 – Loái 9 giôø, Thieäu phoân cho Bunker ñeå than phieàn, «vôùi moät gioïng gaàn nhö cuoàng noä» (nearly hysterical) raèng caùch ñoù ba tuaàn, töôùng Alexander Haig, phuï taù cho K, ñeán Saigon aâm möu ñaûo chính Thieäu; nay nhaân vieân cuûa eâ kíp K cuõng ñang chuû tröông vieäc naøy. Leõ taáât nhieân, Bunker vaø K cöïc löïc phaûn baùc, cho ñaây laø tin ñoàn voâ caên cöù.
2 – Heä troïng hôn, cuõng trong ñeâm 21.10, ñeå khieâu khích Saigon vaø gaây ngôø vöïc, Haønoäi tuyeân boá chaáp nhaän phaûn ñeà nghò cuûa Hoa kyø, ñaëc bieät veà soá tuø binh taïi Mieân, Laøo vaø veà vaán ñeà ngöng chieán taïi choå. Tuy nhieân, Baéc Vieät phaïm moät sai laàm lôùn: Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng baát thaàn môøi nhaø baùo danh tieáng Arnaud de Borchgrave ra phoûng vaáùn y taïi Haønoäi. Ngaøy 23 thaùng 10 – trong luùc K chöa rôøi Saigon – de Borchgrave coâng boá baøi phoûng vaán trong ñoù Ñoàng xaùc nhaän (laùo) moät Chính phuû Lieân hieäp Chuyeån tieáp vôùi ba thaønh phaàn seõ ra maét taïi Mieàn Nam VN; maët khaùc, Ñoàng noùi ñaõ thoâng baùo cho Ngoaïi giao ñoaøn hay Hieäp öôùc hoaøn taát vaø Chính quyeàn Baéc Vieät saép toå chöùc aên möøng thaéng lôùn ! (trang 360)
Saùng chuùa nhöït 22 thaùng 10, ñuùng 8 giôø, traùi vôùi döï ñoaùn, vuï chaïm traùn vôùi Thieäu khoâng xaûy ra. K vieát: «Thaät vaäy. hình nhö Thieäu ñaõ daøn moät kòch caûnh meâ-loâ (melodrama) ngaøy hoâm tröôùc ñeå taïo ra moät daùng ñieäu ñoäâc laäp coù theå giuùp oâng thoaû thuaän vôùi chuùng toâi vaøo giôø choùt.» Tröôùc maët Bunker vaø Nhaõ, Thieäu nhaéc sô nhöõng ñieàu dò nghò thoâng thöôøng ñoái vôùi baûn Hieäp öôùc vaø nhaán maïnh raèng muïc tieâu cuûa Hoa kyø laø ruùt ra khoûi cuoäc chieán nhöng ñoái vôùi VN, ñaây laø vaán ñeà sinh töû .
Chieàu 22.10.1972, K vaø Bunker trôû laïi vieáng TT Thieäu theâm hai tieáng luùc 5 giôø. K ghi laïi: « Moät cuoäc gaëp gôû ly kyø! Thieäu töø choái xöû duïng tieáng Anh maø oâng thoâng thaïo. Trong luùc noùi chuyeän, OÂng nhieàu laàn baäc khoùc – vì töùc giaän hôn vì ñau khoå, toâi vaø Bunker nghó vaäy. (Hoaøng Ñöùc) Nhaõ thoâng dòch. vaø, ñeán nhöõng ñoaïn thích hôïïp, y cuõng khoùc theo!» (trang 364)
C – Nhöõng aùp löïc vaø ñe doaï ñoái vôùi Toång thoáng Thieäu.
Trong giai ñoaïn Hoaø ñaøm Paris, TT Thieäu bò aùp löïc töø töù phiaù: phe phaùi ñoái laäp trong nöôùc, keû thuø Coäng saûn vaø ñoàng minh Hoa kyø. Trong phaàn daãn ñaàu cuûa hoài kyù EVNW, trang 35, K so saùnh thaân phaän haåm hiu vaø eùo le cuûa hai laõnh tuï Ñeä nhaát vaø Ñeä nhò Coïng hoaø VN ôû trong theá treân ñe, döôùi buùa: Ngoâ Ñình Dieäm bò toá caùo tìm caùch ñieàu ñình vôùi Haønoäi.
Traùi laïi, Nguyeãn Vaên Thieäu bò leân aùn vì baùc boû söï thoaû hieäp. Nhöng Thieäu khoâng gan lì, khí khaùi nhö Dieäm.
Tröôùc thaùng 10.1972, Baéc Vieät naèng naëc ñoøi Hoa Thònh Ñoán buoäc Chính phuû «hieáu chieán» Mieàn Nam do Thieäu caàm ñaàu phaûi töø chöùc. K tieát loä: Leâ Ñöùc Thoï ñaõ gaëp rieâng K ôû beân ngoaøi phoøng Hoäi nghò ñeå nhoû to chæ caùch xoaù boû Thieäu hoaêïc baèng baàu cöû, hoaëc baèng ñaûo chính vaø ngay caû baèng aùm saùt. Thoï cuõng nhö Xuaân Thuûy thay phieân «duï khò» K chaáp nhaän yù kieán cuûa hoï, cho ñoù laø moät «böôùc tieán quan troïng, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå thoaû hieäp». Xuaân Thuûy coøn noùi vôùi K: « This understanding is between us only. It is not divulged, Chuyeän naøy chæ bieát rieâng giöõa chuùng ta maø thoâi. Khoâng xì ra ngoaøi!»(trang 218-220)
Trong hoài kyù, K theà thoát raèng Hoa Thònh Ñoán ñaõ baùc boû ñeà nghò baát löông vöøa noùi. Tuy nhieân, K khoâng daáu dieám vieäc Hoa kyø ñaõ duøng bieän phaùp ñe doïa coâng khai cuùp vieän trôï (taøi chính laãn quaân söï) cho Mieàn Nam VN neáu Thieäu töø choái kyù Hieäp öôùc vôùi Haønoäi. Nhö ñaõ ghi treân, TT Thieäu toá caùo thaúng thöøng ngaøy 21.10.1972 treân ñieän thoaïi Haig vaø Kissinger chuû möu moät vuï ñaûo chính. Ñieåm naøy nhaéc laïi cuoäc ñieän ñaøm laàn choùt ngaøy 1.11.1963 giöõa TT Dieäm vaø Thaùi thuù Cabot Lodge.
Naêm 1968, khi Thieäu chæ trich saùng kieán hoaø bình cuûa Lyndon Johnson, cuõng coù tin ñoàn Thieäu seõ bò loaïi boû. Trong dieãn vaên töø chöùc ngaøy 21.4.1975, TT Thieäu coù nhaéc laïi: «Xin ñoàng baøo nhôù raèng naêm 1968, aùp löïc cuûa ngöôøi Myõ khoâng phaûi laø nhoû...Hoài ñoù, toâi ñaõ noùi vôùi ñoàng baøo, neáu ñoàng baøo tin vaøo yù ñoà chính trò cuûa Myõ thì ñoàng baøo seõ maát heát.» Söï ñaéc cöû cuûa Nixon vaøo thaùng 11. 1968 ñaõ cöuù nguy ñöôïc Thieäu. Tuy nhieân , naêm 1972, ñeå eùp Thieäu nhaân nhöôïïng trong Hoaø ñaøm Paris, Nixon khoâng do döï vieát thô ngaøy 6 thaùng 2 löu yù Thieäu raèng Hoa kyø « khoâng muoán thaáy taùi dieãn taïi VN bieán coá töông töï nhö bieán coá maø chuùng toâi ñaõ gheâ tôûm naêm 1963.» Lôøøi ñe doïa khoâng uùp môû naøy hieäu nghieäm: Ngaøy 21 thaùng gieâng 1973, Thieäu noùi vôùi Bunker qua ñieän thoaïi: «Toâi ñaõ laøm taát caû nhöõng gì coù theå laøm ñöôïc cho xöù sôû toâi.» Ngaøy 22.4.1975, Thieäu töø chöùc, trao quyeàn cho Traàn Vaên Höông, vì sôï bò thanh toaùn nhö TT Dieäm (maø Thieäu toû ra kính troïng vaø cho toå chöùc leã caàu hoàn haèng naêm). CIA ñöa Thieäu vaø Khieâm qua Ñaøi loan.
Hai hoâm sau, ngaøy 23 thaùng gieâng, hoài 12 giôø 45, döôùi moät baàu trôøi aûm ñaïm, möa gioù suït suøi, Kissinger vaø Leâ Ñöùc Thoï pheâ chuaån Hieäp ñònh Paris taïi Trung Taâm Hoäi Nghò Quoác Teá, khaùch saïn Majestic, ñaïi loä Kleùber. Vieät Nam Coïng hoaø bò böùc töû.
KEÂT LUAÄN
Kissinger keát thuùc hoài kyù EVNW vôùi nhaän ñònh: Cuoäc tranh luaän veà Vieät Nam ñeán nay vaãn chöa ñem laïi nhöõng lôøi giaûi thích ñaùng. Trong laõnh vöïc chính trò, Chính quyeàn Myõ coù khaùi nieäm (concept) nhöng khoâng gaây ñöôïc söï ñoàng thuaän trong nöôùc (consensus) Caùc nhaø pheâ bình chæ trích haêng say hôn laø phaân tích (passion without analysis). Chieán thuaät du kích vaø ñoái ngoaïi cuûa Baéc Vieät höõu hieäu. Vaø Watergate ñaõ trieät haï hy voïng cuoái cuøng cuûa Hoa kyø ruùt quaân trong danh döï. Toùm taéc, kinh nghieäm thu ñöôïc töø cuoäc chieán ñaõ qua laø «Hoa kyø khoâng bao giôø neân ñeå lôøi cam keát cuûa mình bò xeù naùt bôûi nhöõng ly giaùn noäi boä, America must never again permit its promise to be overhelmed by its divisions.» (EVNW, trang 11-12).
Töø 31.12.1971 cho tôùi ngaøy 22.3.1975, Nixon ñaõ gôûi cho TT Thieäu 31 böùc thô vaø G. Ford 4 böùc cam keát seõ traû ñuõa maïnh neáu Hanoäi vi phaïm Hieäp öôùc Paris. Caùc ñieäp vaên naøy ñeàu höùa cuïi. Noäi dung Hieäp ñònh Paris thoaû maõn gaàn toaøn boä nhöõng ñieàu kieän maø Baéc Vieät ñoøi hoûi 4 naêm veà tröôùc, vaøo thaùng 5.1969. Ñöôøng loái thöông thuyeát maät vaø daønh thöông thuyeát theá cho VNCH daãõn ñeán keát quaû Saøigoøn bò baùn ñöùng. Ñöôïc Nguyeãn Tieán Höng phoûng vaán taïi Londres veà boån phaän vôùi Ñaát nöôùc, TT Thieäu traû lôøi: «Toâi coù traùch nhieäm nhöng khoâng coù toäi, Je suis responsable mais pas coupable!» («Hoà sô maät Dinh Ñoäc laäp, trang 601).
Sau buoåi phoûng vaán daøi taïi Dinh Ñoäc laäp ñaàu thaùng gieâng 1973, tröôùc ngaøy kyù Hieäp ñònh Paris, nöõ kyù giaû YÙ Oriana Fallaci (ngöôøi ñaõ töøng dieän kieán Kissinger vaø Voõ Nguyeân Giaùp), nhaän xeùt: « Coù ít nhieàu nhaân caùch trong Thieäu vaø thaûm kòch cuûa oâng. Chuùng ta coù thaät hieåu oâng hay khoâng? Ít nöûa, trong giôø phuùt ñaêïc bieät naøy, oâng khoâng coøn laø con muùa roái loá
bòch cuûa ngöôøi Myõ nhö chuùng ta töôûng... Toâi hoan hæ toû loøng thöông xoùt vaø kính troïng ñoái vôùi oâng.» (saùch Interview with History, trang 48)
Ñoái vôùi ñoàng minh VNCH baïc phöôùc, Nixon, Ford, Kissinger vaø Haig ñeàu hoái tieác chia buoàn - Requiescat In Pace, Haûy yeân giaác ngaøn Thu! Ñoái vôùi TT Thieäu (qua ñôøi ngaøy 29.9.2001 taïi Boston, Massachussets), taát caû ñeàu khen xaõ giao laø « yeâu nöôùc vaø coù coá gaéng toái ña...vv..» Duø sao, söï hy sinh töùc töôûi cuûa Ñeä nhò Coïng hoaø VN ñaõ giuùp taïo moät thôøi khoaûng vöøa phaûi, a decent interval, ñeå Hoa kyø taùi phoái trí chính saùch ôû AÙ chaâu vaø treân theá giôùi daãn ñeán söï suïp ñoå cuûa ñeá quoác Nga soâ. Vaøo thaùng 4.1975, nhaø caàm quyeàn Hoa Thònh Ñoán – nhö quan Toaø Ponce Pilate trong Thaùnh kinh – ñaõ khoâng luyeán tieác röûa tay, laät qua trang söû Vieät Nam. VNCH laø con deâ teá thaàn treân baøn thôø tranh daønh ngoâi thöù giöõa caùc Ñaïi cöôøng.
Hieän nay, nöôùc Myõ laâm vaøo moät chieán traän môùi, phöùc taïp gaáp boäi, veà lyù töôûng, chieán ñòa vaø chieán thuaät. Tính chaát cuûa moái ñe doïa khoâng maäp môø. Nhöõng baøi hoïc naøo thu thaäp taïi Vieät Nam coù theå ñem ra aùp duïng trong nhöõng ngaøy saép ñeán? Ñoù laø noäi dung cuûa baøi saép tôùi cuûa chuùng toâi.
LAÂM LEÃ TRINH
Thuûy Hoa Trang
Ngaøy 17.8.2001
California.
THÖ TÒCH
1- A History of America’s involvement in & Extrication from the Vietnam War- Ending the Vietnam War», with new and updated material, by H.Kissinger ,Simon & Schuster NY 2203
2- Hoà sô maät Dinh Ñoäc laäp. by Nguyeãn Tieán Höng & Jerrold L.Schecter, Harper & Row,1986
3- Maïn ñaøm vôùi Ngoaïi tröôûng Traàn Vaên Laém by Laâm Leã Trinh. baùo Ngöôøi Vieät, Californie, 4.9.1999-
4 – «Hoài kyù cuûa Nguyeãn Thò Bình vaø Maët Traän Giaûi phoùng Mieàn Nam tieát loä veà Hieäp ñònh Paris»by Laâm Leã Trinh, trong taïp chí Daân chuû vaø Phaùt trieån, Dormund, Ñöùc quoác, 17.5.2001
5 – Ñaøi phaùt thanh VN Haûi Ngoaïi, Hoa Thònh Ñoán, phoûng vaán Ls Laâm Leã Trinh ngaøy 20.2.2003 veà taùc phaåm «No Peace, No Honor» cuûa Larry Berman vaø Hoaø ñaøm Paris, Baùo Theá giôùi Ngaøy Nay, Wichita, Kansas.
6 - «Interview with History» by Oriana Fallaci, Houghton Mifflin Co, Boston, 1976.
Ñoïc nhöõng baøi khaùc cuûa taùc giaû baèng tieáng Vieät, Anh vaø Phaùp treân maïng löôùi website
http://www.centralstation.net/lamletrinh.
No comments:
Post a Comment